Libri i tiranive, Ismail Syla

Titulli: Libri i tiranive
Origjinali: Libri i tiranive
Gjinia: Poezi
Autori: Ismail Syla
Shtëpia botuese: Toena
Viti: 2016
Fq. 196
Pesha: 0.201 kg.
ISBN: 978-9928-205-47-6

Koment nga Kujtim Dashi

Pasi i shkon deri në fund vëllimit poetik "Libri i tiranive" të Ismail Sylës, të pushton vetvetiu një ndjenjë keqardhjeje se si është e mundur, që në dy republika shqiptare me një kufi formal e paradoks mosbashkimi gjeopolitik të tyre, të kemi këtë nivel ende të pakënaqshëm të njohjes e të shkëmbimeve reciproke të vlerave të mirëfillta letrare e artistike në mes të njëri-tjetrit dhe, në të njëjtën kohë, pushtohesh nga gëzimi e kënaqësia se një libër i tillë, me siguri, do të kapërcejë këtë "kufi" hëpërhë shqiptaro-shqiptar, duke u botuar nga "Toena". Libri i tiranive!

Autori ka pranëvënë si një "urdhër" superior e me një renditje të përkryer jetësore, korelative e perspektive para gjërave më të shenjta të njeriut, si Lirisë, Zgjimit, Bukurisë, Lisit, apo Proverbave shqipe, Robërisë, Vetmisë, Kaosit etj., fjalën prozaike "tirani" ose "gjithëpushteshmëri", që përdoret në leksikun e zakonshëm e aktiv, si sundim absolut e despotik, si të ishin bash Zotat tanë.

Me "tiranitë" e sipërpërmendura, autori i njohur Ismail Syla ka krijuar sistemin e tij poetiko-koordinativ të mirëmenduar si një tabelë poetike "mendelejeviane", për ta shijuar bukurinë e shprehjes poetike origjinale e metaforike të tij dhe, në aspektin më utilitar, për ta orientuar artistikisht e estetikisht lexuesin shqiptar drejt tiranive a superioriteteve reale e thelbësore të jetës së tij të trazuar historikisht, që ushqehen në filozofinë e pedagogjinë popullore si dhe në përvojat vetjake.

Këtë vëllim poetik do ta quaja si një enciklopedi poetike të botës shqiptare e shkruar me një frymëzim e me plot gjetje e imazhe poetike të fuqishme, mençurore e humane, me një strukturë kompozicionale polifonike të mirëthurur e të mbajtur gjatë, siç duket në mendjen e tij, si kryemotiv, si kryekëngë e vademekum vlerash shpirtërore, që zbulohen ca nga ca si një bukuri nën duvak.

Fakti që nën çdo poezi vihet, madje me saktësi e detaje, vendi dhe kohëlindja e çdo poezie, si një lloj biografie a konturi ekzakt poetik dëshmon preokupimin e vazhdueshëm të autorit që është gjithkund i pranishëm dhe i ngarkuar në kurriz bletërisht me këto tirani, që formësojnë konstitucionin shpirtëror të popullit tonë apo duan ta përsosin atë, të djeshmen, të sotmen e të ardhshmen, si realitet, dëshirë, ëndërr a përjetim konkret i çastit apo i ditës, prej nga burojnë vetvetishëm në vargjet e tij poetike, të cilat e tregojnë aq sa një bard, që udhëton i menduar me fjalën e mençur dhe vargun, aq dhe një lirik i ndjeshëm, projektori metaforik i të cilit ka arritur të depërtojë deri në pejzat më të holla të shpirtit njerëzor.

Gjithëpushtetshmëritë apo tiranitë e Ismail Sylës nisin nga "Tirania e robërisë" me katër vargje kuitesenciale poetike, që i bën një prerje prolog apo "uverturë" të historisë sonë kombëtare me një gjuhë poetike sentencioze. Dy jetë korbi zgjati nata mbi tokën tonë/ Dhe galat glasitën njëqind vjet me radhë/ Ati ynë, sa yje këtë qiell e bëjnë të kaltër/ Dhe sa Drinër e bëjnë këtë dhé të bardhë.

Dhe, si të ngrejë një piramidë të tiranisë së rëndë të robërisë shumëllojmëria dhe pesha e së cilës, varg pas vargu, strofë pas strofë dhe me një kreshendo të admirueshme, ia mbërrin qëllimit.

Dhe, për një arsye tjetër, pasi brenda piramidës nistore të Robërisë, në perëndimin e pashmangshëm të saj, autori ka zbuluar fillesat e një piramide tjetër himn, më të shenjtë e më universale, atë të Lirisë, për ta ngritur atë fuqishëm si bajrak i patundur për të gjithë breznitë, duke e populluar edhe me emra frymëzues të cilët do t'i marrë e rimarrë edhe në "Tiranitë" e tjera, në kontekste të tjera a në portretizime të shkëlqyera, si atë të Lirisë, Zgjimit, të Bukurisë, të Lisit etj., apo dhe duke ngritur edhe tiranitë e tjera si karakollë prej të cilave duhen ruajtur breznitë e reja të kërcënuara prej tinzanive të pabesa, brenda dhe jashtë vetes...

Gjithashtu, ciklet brenda "Tiranive" janë jo vetëm një gjetje interesante, por dhe njëra më e bukur se tjetra, pra të një tonaliteti unik cilësor. Të bien në sy notat e mprehta humoristike e, shpeshherë sarkastike, të qëmtuara a të krijuara prej Ismail Sylës, prirja e thekshme drejt të vërtetave universale që gjenden në mençurinë popullore a në këngët e popullit tonë, çmjegullimi i sentencave të njohura apo njëfarë deheroizimi, tonet polemizuese e retoriko-aksiomatike, por dhe të shtruara siç janë përcjellë e përcillen nga brezi në brez përvojat a të vërtetat universale, duke iu kundërvënë paradokseve konceptuale të bartura a të krijuara nga gjeneratat e reja rishtazi.

"Libri i tiranive" shquan për një pasuri të madhe gjuhësore burimore gjithëkombëtare e mjetesh stilistikore poetike, çka e bën më të dashur për lexuesin.