Vajza e portokalleve, Jostein Gaarder

Titulli: Vajza e portokalleve
Origjinali: Appelsinpiken
Gjinia: Roman
Autori: Jostein Gaarder
Shqipëroi: Ermir Pulaha
Shtëpia botuese: Onufri
Viti: 2005
Fq. 160
Pesha: 0.25 kg
ISBN: 978-99943-32-25-2

Mbi librin

Duke shkruar me një stil dhe gjuhë të kthjellët, Gaarder – i vazhdon të na befasojë me ndodhitë dhe me portretet e jashtëzakonshëm të personazheve që jetojnë brenda librave të tij. Xhorxhi është katërmbëdhjetë vjeç dhe bën një jetë të qetë, ashtu si shumica e bashkëmoshatarëve të tij. Por një ditë ai gjen një letër që babai ia kishte shkruar përpara se të vdiste, kur Xhorxhi ishte akoma shumë i vogël, të cilën e kishte fshehur në karrocën e tij të fëmijërisë, me qëllim që i biri të mund ta gjente kur të rritej.

Në këtë letër babai, Jan Olavi, tregon historinë e Vajzës me portokalle, të cilën e kishte takuar rastësisht në një tramvaj në Oslo. Ata këmbejnë shikime të shpejta. Disa minuta më vonë, djaloshi mendon se vajzës është duke i rënë qesja e madhe prej letre plot me portokalle. Ai lëshohet drejt saj, por që të gjitha portokallet përfundojnë në dyshemenë e tramvajit.

Vajza i thotë se ai është torollak, ajo zbret në stacionin e radhës, e pyet nëse mund të marrë një portokall dhe djaloshi pranon. Kalojnë disa javë dhe që të dy ritakohen në një kafene. Edhe këtë radhë vajza mban një qese të madhe plot me portokalle. Për një minutë të vetme ata shohin njëri – tjetrin. Pastaj, me një lëvizje tërë hijeshi, ajo çohet dhe del nga kafeneja, me qesen e madhe me portokalle në duar. Ai e sheh me lot në sy. Të dy, deri në atë moment, kanë shkëmbyer vetëm disa fjalë.

Pjesa tjetër është një mister, pas të cilit Xhorxhi ësthë joshur menjëherë dhe që e ndien shumë afër... Një film pothuajse pa zë që Jostein Gaarder, pak nga pak, e bën të flasë me një muzikë të qetë, si një fantazi ndërmjet kujtesës dhe të tashmes. Në letrën, në të cilën ndërthuren edhe përjetimet dhe mendimet e Xhorxhit, historia e Vajzës me portokalle është një shkas për të folur për kuptimin e jetës. Të dy zërat, i babait që vjen nga e shkuara dhe i të birit, ndërthuren për të krijuar një histori që ka aromën e një sage familjare nordike moderne dhe shijen e nostalgjisë.

Fragment nga libri

"Ne vijmë në këtë botë vetëm njëherë", shkruan ai. Shumë herë e përsërit që jemi vetëm për një kohë të shkurtër. Nuk jam i sigurtë a e ndiej këtë gjë në të njëjtën mënyrë si ai. Unë vetë kam qenë këtu për pesëmbëdhjetë vjet me radhë dhe nuk e kam ndier se vitet ishin vetëm një "kohë e shkurtër". Por unë e di se ç'ka dashur të thotë ai me këtë gjë. Jeta është e shkurtër për të gjithë ata që me të vërtetë arrijnë ta kuptojnë se kjo botë për ta një ditë do të marrë fund.

Nuk arrijnë të gjithë njerëzit që ta kuptojnë këtë gjë. Nuk e kanë të gjithë zotësinë që të kuptojnë se çdo të thotë në të vërtetë të ikësh nga kjo botë një herë e përgjithmonë. Ka shumë gjëra që e gërvishtin orë për orë dhe minutë për minutë. "Mendo sikur je në një vend në prag të kësaj ëndrre, një herë e një kohë, miliarda vjet më parë, kur u krijua për herë të parë çdo gjë", shkruante babai im.

"Kështu duhej të zgjidhje a do të doje që një herë të lindje për të jetuar në këtë planet. Nuk do ta dije se kur do të jetoje dhe as se sa gjatë do të jetoje, por më shumë se sa disa vjet as që bëhet fjalë. Ti do të dije vetëm se meqënëse një herë, zgjodhe që të vish në këtë botë, kur të vinte koha apo si thuhet "kur të plotësohej afati" do të të duhej që të shkëputeshe prej saj dhe të lije gjithçka".

Nuk jam në gjendje që të vendos, por kam filluar të jem në një mendje me babain. Ndoshta nuk do ta kisha pranuar ofertën. Koha e shkurtër që do të isha mbi tokë do të kishte qenë shumë mikroskopike e krahasuar me përjetësinë, si para ashtu edhe pas meje. Edhe sikur të kishte diçka shumë të shijshme, nuk do të kisha pranuar ta shijoja në qoftë se copa që më takonte peshonte jo më shumë se një miligram.

Ashtu si babai edhe unë ndiej një keqardhje të thellë. Keqardhjen se një ditë do të largohem nga kjo botë. Kam mësuar të mendoj sipas "mbrëmjesh si kjo, që mua nuk më lejohet t'i jetoj". Mirëpo, ashtu si babai, unë e di mirë se sa e bukur është jeta. Në verë do të merrem me studimin e brumbujve. (Kam një kronometër. Do të arrij, ma merr mendja, që të mat se sa shpejt fluturon një brumbull. Për më tepër, brumbulli duhet peshuar.) Nuk do të isha kundër edhe ndonjë safari në savanën afrikane.

Jam mësuar të shikoj lart në qiell dhe të çuditem me gjithçka që është atje lart në gjithësi, miliarda vjet dritë larg. Këtë e mësova pa mbushur katër vjeç. Por ja që nuk mund të filloj që andej. Duhet të gjej ndonjë anë tjetër. Ndoshta do ta bëj zgjedhjen sipas mënyrës sime. Në qoftë se historia e vajzës së portokalleve do të kishte qenë ndonjë film dhe unë do të isha duke e parë këtë film, duke e ditur mirë se nuk do të kisha lindur në qoftë se Jan Olavi dhe vajza e portokalleve nuk do të takonin njëri – tjetrin, atëherë me siguri do t'u kisha thirrur, duke shpresuar se nuk do të kalonin përbri njëri – tjetrit pa u vënë re.

Do të rrija i tendosur dhe do të isha bërë nervoz, po ta dija se ndonjëri prej tyre do të kishte qenë aq ateist i bindur sa të mos shkonte në një meshë krishtlindjesh. Ndoshta do të qaja hidhur po ta kisha parë vajzën e portokalleve duke ardhur në Plaza de la Alianza bashkë me një danez dhe kur Veronika me Jan Olav – in më së fundi do të binin në dashuri me njëri – tjetrin, do të më ngrinte gjaku për zënkën më të vogël. Për mua një zënkë e zakonshme do të kishte marrë përmasa kozmike.

Bota! Nuk do të kisha dashur kurrë të vija këtu dhe të bëhesha dëshmitar i misterit të madh. Gjithësia! Nuk do të doja kurrë që të shikoja një qiell xixëllues me yje. Dielli! Nuk do të kisha dashur kurrë të shkelja në shkëmbinjtë e ngrohtë e të lëmuar të Tønsbergut dhe nuk do të kisha dashur kurrë të provoja të rënën me bark në ujë.