Dosjet e luftës, Ana Lalaj

Titulli: Dosjet e luftës
Origjinali: Dosjet e luftës
Gjinia: Histori
Autori: Ana Lalaj
Shtëpia botuese: Toena
Viti: 2014
Fq. 444
Pesha: 0.541 kg.
ISBN: 978-9928-4254-4-7

Koment nga autorja

Arkivat e mbyllur kanë qenë pjesë e mbylljes së përgjithshme. Në fakt, kjo i ka sjellë dëme shoqërisë, çka do të thotë se kyçja e dëshmive historike tenton t'i heqë asaj kujtesën. Por në qoftë se një shoqëri mbyll institucionet e kujtesës, atëherë historiani është jashtë loje. Teza e luftës civile është "djegëse" jo në kuptimin akademik të saj, në kuptimin e termit në vetvete, por për gjithë sa ka ndodhur realisht në atë kohë, që disa e quajnë e të tjerë nuk e quajnë luftë civile.

Emocionet e bartësve historikë, apo dhe emocionet e pasardhësve të sotëm politikë, janë pengesë për të sqaruar rrethanat, të cilat sollën që kjo luftë, nga ndeshje me pushtuesin të rrëshqiste në përleshje me njëri-tjetrin. Në një luftë botërore, fitimtarët apo humbësit ndajnë fate të përbashkëta. Thelbësore është që, për rrethanat e Shqipërisë, një rreshtim i gabuar mund të ishte fatal për të ardhmen e këtij vendi. Për fat, zgjedhja e duhur u bë shpëtimi i tij.

Tema e rishkrimit të historisë është një debat i hapur në këta njëzet vjet. Opinionet janë të ndara. Disa, më radikalët, mendojnë se do të duhej një histori tjetër, krejt e ndryshme nga ajo e derisotmja. Të tjerë e kundërshtojnë me arsyetimin se në ndërkohë janë bërë korrigjimet e duhura dhe ajo që mbetet ka të bëjë vetëm me plotësime të pjesshme.

Ky libër nuk merr përsipër të thotë kush ka të drejtë, por të pohojë se, sidoqoftë, historiografia shqiptare në përgjithësi është ndërtuar mbi një bazë të varfër dokumentare, pasojë kryesisht e kufizimeve të mbylljes. Për këtë arsye, si për ndryshime të thella, ashtu edhe për plotësime të pjesshme, do të duhej të shqyrtohej një lëndë e gjerë, sidomos arkivore, brenda dhe jashtë vendit. Prandaj ky libër u konceptua si një marrëdhënie e studiuesve me arkivat, kusht i parë për të ndriçuar historinë e vendit tënd.

Dhe çështjet më të debatueshme të historisë së shqiptarëve u përkasin këtyre njëqind viteve të fundit, prej nga zgjodha vetëm ato që i përkasin Luftës së Dytë Botërore: që nga ikja e shumëpërfolur e Ahmet Zogut dhe hyrja në Tiranë e partizanëve të Enver Hoxhës, lufta civile në Shqipëri dhe ndihmat britanike etj.

Përzgjodha të përfshij në këtë botim edhe dy studime, njëri për Ditën e Çlirimit dhe tjetri për Konferencën e Bujanit, si dhe një vështrim mbi projektet për Federatën Ballkanike, çka e mendoj bërthamën e një monografie të ardhshme. Disa nga këto punime, të cilat janë botuar më parë, i kam ripunuar duke i pasuruar me burime më të plota arkivore dhe letërsi të re historiografike.

Në këtë libër zë jo pak vend zhanri i intervistës, me arsyen se stili bisedor duket se jep më shumë mundësi për t'i shtruar gjërat thjesht e kuptueshëm. E zëmë se ndodhesh në një auditor plot me studentë, bombarduar me pyetje të gjithëllojshme. Sa për përgjigjet, pa mëtuar që ato të jenë shteruese, e rëndësishme është të jenë të mbështetura, pra të besueshme. Për këtë arsye, të gjitha materialet janë shoqëruar me referenca të burimeve përkatëse dokumentare, arkivore ose bibliografike.

Disa prej dokumenteve të përdorura janë përzgjedhur të sillen në libër të plota, të pjesshme ose faksimile të tyre. Besoj se kjo do t'i shërbejë lexuesit të interesuar, sidomos mësuesve, studentëve, të zgjerojnë njohuritë në këtë fushë. Për më tepër, do të ndjehesha e kënaqur, nëse për studiuesit e rinj, kjo do të ishte një nxitje më shumë në kërkimet e tyre të pavarura. Po aq, nëse këto studime do të shërbenin për më shumë debat midis kolegësh.