Dokumente të kominternit për Shqipërinë, Hasan Bello

Titulli: Dokumente të kominternit për Shqipërinë

Origjinali: Dokumente të kominternit për Shqipërinë

Gjinia: Histori

Autori: Hasan Bello

Shtëpia botuese: Akademia e Studimeve Albanologjike

Viti: 2020

Fq. 293

Pesha: 0.510 kg

ISBN: 978-9928-289-38-4

Ky libër është në gjuhën shqipe

Mbi librin

Në këtë përmbledhje përfshihen dokuemente nga “Fondi i Kominternit mbi Shqipërinë” dhe “Grupi Komunist Shqiptar në Bashkimin Sovjetik”, të cilët ndodhen në Arkivin Qendror të Shtetit (AQSH). Në to gjenden letra dhe raporte që përfaqësuesve të organizatave të emigracionit politik shqiptar, Komiteti Nacional Revolucionar (KONARE) dhe Grupi Komunist Shqiptar në Bashkimin Sovjetik, që ia drejtojnë njëri-tjetrit, organeve drejtuese dhe Kominternit lidhur me çështje të ndryshme personale, organizative dhe mbi situatën politike në Shqipëri. Në këto dokumente hidhet dritë mbi marrëdhëniet që krerët e emigracionit të majtë antizogist kishin në rrafshin personal dhe organizativ.

Këto dokumente kanë një rëndësi të madhe historike për studimin e pikëpamjeve politike që organizatat në fjalë kishin lidhur me krijimin e një fronti të përbashkët antizogist; për ndryshimin e rendit kushtetues dhe gjendjes social-ekonomike në Shqipëri; për riorganizimin e anëtarëve të ish-shoqërisë “Bashkimi” në një parti politike; për veprimtarinë e emigracionit politik dhe lëvizjes komuniste brenda dhe jasht vendit, si në Zvicër, Francë, Austri, Belgjikë, Itali, Bashkimi Sovjetik etj.

Këto raporte, letra dhe informacione kanë si autorë personalitete të njohura të lëvizjes komuniste dhe emigracionit antizogist, si: Fan Noli, Hasan Prishtina, Tajar Zavalani, Ali Kelmendi, Koço Tashko, Llazar Fundo, Halim Xhelo, Sejfullah Malëshova, Dr.Omer Nishani, Lano Borshi, Kostandin Boshnjaku, Qamil Çela, Selim Shpuza, Demir Godelli, Kost Çekrezi, Aiz Çami, Reshat Këlliçi, Masar Sopoti etj.

Përpara krijimit të Grupit Komunist Shqiptar në Bashkimin Sosvjetik, një bërthamë komuniste ekzistonte edhe në KONARE (më vonë KÇN), e cila u themelua nga Fan Noli dhe figura të tjera në Vjenë, në vitin 1925. Nëpërmjet Fan Nolit dhe elementëve të tjerë revolucionarë, kjo organizatë mori kontakte dhe bashkëpunoi me Internacionalen Komuniste, duke ushqyer simpati për Bashkimin Sovjetik. Kjo i hapi rrugë financimit nga Moska, duke e kthyer, për shumë vite, në inkubator të përgatitjes së militantëve shqiptarë, të cilët do të luanin një rol të rëndësishëm për përhapjen e ideologjisë komuniste në Shqipëri.

KONARE kishte lidhje me personalitete revolucionare të njohura të kohës, siç ishte Gjergj Dimitrovi etj. Në korrik të vitit 1925 ajo filloi të botojë në Gjenevë të Zvicrës organin e saj, gazetën “Liria Kombëtare”, që gjatë një dhjetëvjeçari shërbeu si një tribunë e propagandës komuniste dhe antizogiste. Më 5 maj 1925 organizata botoi programin e saj drejtuar popullit shqiptar. Në plan të parë të këtij program, vinte përmbysja e regjimit të Ahmet Zogut dhe e bashkëpunëtorëve të tij çifligarë që, sipas kësaj organizate, ishin vendosur në shërbim të imperializmit; më pas vendosja e një regjimi demokratik republikan; zbatimi i reformës agrare rrënjësore në interes të fshatarësisë punonjëse dhe; rivendikimi i kufijve etnikë të Shqipërisë. Me kalimin e viteve, u provua se ky program nuk ishte asgjë tjetër, veçse fasadë për të kamufluar luftën për pushtet dhe rrëzimin e Ahmet Zogut me mjete antikushtetuese.

Modeli që u krijua nga opozita antizogiste dhe emigracioni politik shqiptar i këtyre viteve ishte arketipi më negativ në historinë e mendimit dhe veprimit politik shqiptar. Në faqet e gazetës “Liria Kombëtare”, në kuadër të luftës për pushtet, nuk spikat kritika konstruktive dhe objektive, por denigrohet çdo reformë me karakter emancipues dhe me interes kombëtar.

Që në fillim të saj, KONARE dhe emigracioni politik kishte përbërje heterogjene. Në të morën pjesë bashkudhëtarë të përkohshëm, anarshistë, komunistë, fashistë, elementë të borgjezisë dhe aventurierë. Përplasjet që patën në mes tyre, bënë që më vonë ata të rigrupoheshin, jo vetëm sipas ideve, por edhe sipas shteteve që i financonin.