Nga një dhjetor në tjetrin, Ismail Kadare

Titulli: Nga një dhjetor në tjetrin
Origjinali: Nga një dhjetor në tjetrin
Gjinia: Ese, letërkëmbime, kronika
Autori: Ismail Kadare
Shtëpia botuese: Onufri
Viti: 2015
Fq. 240
Pesha: 0.346 kg.
ISBN: 978-9928-186-66-9

Mbi librin

"Nga një dhjetor në tjetrin" u shkrua midis dhjetorit të vitit 1990 dhe janarit të vitit 1991, për t'u botuar po atë vit në Paris, në dy gjuhë, shqip dhe frëngjisht. Në Francë dhe në vende të tjera, libri u botua nën titullin "Pranvera shqiptare".

Në Shqipëri, për herë të parë ky libër u botua në vëllimin XX të veprës së plotë të Kadaresë, ndërsa si libër më vete këtë vit.

Fragment nga libri

Këto janë shënime të një shkrimtari dhe, ndonëse ngjarjet për të cilat flitet këtu s'kanë të bëjnë me letërsinë, ato duhet të lexohen vetëm si të tilla. Të përftuara ndryshe, këto shënime nuk do të jepnin një pamje të saktë, në po atë mënyrë që një palë syze të gjetura rastësisht rrallëherë mund t'i përshtaten syrit të gjetësit.

Në kohë trysnish, në ato që zakonisht pagëzohen si kohë dramatike, shkrimtarit i kërkohet shpesh të ndryshohet, në mos të pushojë së qeni shkrimtar. Atij i kërkohet kjo nga drejtime të ndryshme, shpesh të kundërta. Prej kohësh shteti totalitar, nën parrullat e "njohjes së jetës, e shkrirjes me masat", ka këmbëngulur që ai të braktisë letërsinë e të kthehet në reporter, në himnizues të realitetit, domethënë të regjimit.

Kundërshtarët e regjimit, nga ana e tyre, i kanë kërkuar të njëjtën gjë, natyrisht, me kahje të kundërt: domethënë që ai të braktisë letërsinë e të kthehet në denoncues politik të regjimit. Pra, të majtë e të djathtë, në Lindje e në Perëndim, shkrimtarit i kërkojnë të njëjtën gjë: të tjetërsohet, të zhbëhet si i tillë.

Kjo i kërkohet atij me fraza të bujshme, si "koha kërkon" etj., madje, për ta bërë sa më monumental tingëllimin e kërkesës, ajo formulohet në formë termi: "imperativ i kohës" etj. Shkurt, në emër të moralit shkrimtarit i kërkohet një gjë amorale.

Në emër të jetës, i kërkohet vdekja. Kjo vjen sepse në kohë dramatike shumë njerëz nuk duan të dëgjojnë të flitet për letërsinë. Ata nervozohen me të, thua se letërsia është një luks për kohë të mëvonshme, pra, për kohë më të qeta. Mirëpo këto kohëra, edhe sikur të pranonim se do t'i shkonin për shtat asaj, gjë që s'është fare e vërtetë, ka mundësi që të mos vijnë kurrë.

Duke tundur si flamur "urdhrin e kohës", ata harrojnë se shkrimtari nuk mund të bëhet rob i një kohe e as t'u bindet ligjeve të saj, për faktin e thjeshtë se ai është nënshtetas i disa kohërave. Si i tillë, ai gëzon "ekskohëni" (extemporalitet).

Ai i bindet vetëm një ligji, atij të artit, dhe, në qoftë se ligjet e kohës, ku rastësisht ka rënë afati i jetesës së tij në këtë botë, nuk përkojnë me ligjin suprem të artit, ai fare lehtë mund t'i kthejë krahët kohës.

Por ndryshe nga ç'mendohet shpesh, kohërat tragjike, atëherë kur diktaturat tërbohen, i shkojnë letërsisë. Diktatura dhe letërsia e vërtetë mund të bashkëjetojnë vetëm në një formë: duke gërryer ditë e natë njëra – tjetrën. Shkrimtari është armik natyral i diktaturës.

Ai e lufton atë në çdo çast, edhe atëherë kur kujton se është në gjumë. Sepse kjo është në kodin e tij gjenetik. Diktatura dhe letërsia e vërtetë nuk mund të përfytyrohen veçse si dy bisha të egra që përfyten vazhdimisht. Por, meqënëse kthetrat i kanë të ndryshme, edhe plagët ashtu i shkaktojnë: të ndryshme.

Plagët që merr shkrimtari qëllon që duken të frikshme, ngaqë janë imediate. Kurse plagët që ai i shkakton diktaturës janë me veprim të ngadalshëm, por të tilla që nuk shërohen kurrë. Ngaqë shkrimtari e shtyn kundër diktaturës instinkti i racës qëllon që, ashti si organizmi vetvetiu shton qëndresën kundër një dhune të jashtme, po ashtu edhe vepra e shkrimtarit, në vend që të sprapset nga egërsimi tiranik, ashpërsohet edhe ajo vetë.

Kështu, ndoshta, shpjegohet që vepra më e egër e autorit të këtyre radhëve kundër diktaturës, "Pallati i Ëndrrave", është shkruar dhe botuar në Shqipëri në kulmin e zymtimit të saj, më 1981.

Komente mbi autorin

"Nuk dyshoj që Kadareja është një shkrimtar heretik. Nuk është e mjaftueshme ta quash atë, siç kam thënë dikur, Jetvushenko shqiptar. Jetvushenko është thjesht një rebel. Dallimi midis një rebeli dhe një heretiku është se i pari shpreh zemërimin e tij në mënyrë spazmodike, i cili mund të përmblidhet pas pak, ndërsa heretiku është i qëndrueshëm në kundërshtimin e tij, ka një vijë veprimi dhe një strategji të sjelljes që buron nga parimet."

Arshi Pipa

"E kanë krahasuar me Gogolin, me Kafkën, me Oruellin. Por ai i Kadaresë është zë origjinal, universal, e prapë me rrënjë të thella në tokën e vet."

Shusha Guppy, Independent on Sunday

"Ismail Kadare është pa dyshim shkrimtari më i shumanshëm i kohës sonë."

Alain Bosquet, Le Quotidien de Paris

"Kadare është i rrahur në të gjitha dallgët e artit modern bashkëkohor. Veçse ai gëzon avantazhin e madh që kurrë të mos ketë pasur nevojë të çajë kryet për recensentët gjermanë. Ai ka mundur ta mbrojë veshjen e artit të tij nga gjithë luspat e shëmtuara të "izmave" zhurmëmëdha, aq shumë të çmuara prej "doktorëve" tanë të kritikës... Vepra e tij, sa ç'është ushqim shpirtëror, po aq është edhe art sublim."

Michael Kleeberg, Die Welt

"Gjëja më ideale në letërsi është kur lexon diçka të sapobotuar dhe e kupton që kjo do të bëhet klasike. Kjo gjë ideale ka për titull përmbledhjen "Përballë pasqyrës së një gruaje" dhe i përket më të madhit shkrimtar gjallë të kohës: Ismail Kadaresë."

Guillaume Allary, Elle

"Çdo vit, pothuaj gjatë një dhjetëvjeçari, Kadareja u ka dhënë lexuesve të vet nga një roman, që i befason dhe i shtang ata, i prek në shpirt, u ngjall ndjenja e mendime të thella... Ka ardhur koha që Kadareja ta marrë çmimin që meriton... Jepjani Kadaresë çmimin Nobel!"

Magazine Litteraire

"Një nga romancierët më të shquar të kohës sonë, në të gjithë botën dhe në të gjtha gjuhët."

Bruce Bawer, Wall Street Journal

"E kemi thënë më parë dhe do ta themi prapë: kur do ta njohë Stokholmi kalibrin e jashtëzakonshëm të këtij shekulli?"

Figaro Littèraire, Paris

"Ismail Kadare është një shkrimtar që krijon hartën e një kulture të tërë, të historisë, pasionit, folklorit, politikës dhe katastrofat e saj. Ai është një shkrimtar universal me një traditë narracioni që e ka origjinën nga Homeri."

John Carey

"Kadare mundi titanët ndërkombëtarë të letërsisë me çmimin Booker."

The Guardian

"Është kjo anë vizionare, që përbën forcën madhore të një njëzet librave të Kadaresë, romancier që rrok historinë me një frymë të fuqishme shekspiriane."

Histori e Letërsisë Europiane, Hachette, Paris

"Me njërën këmbë në Shqipërinë e moçme, gojore dhe legjendare, ende në rrëqethjen homerike dhe me këmbën tjetër në modernitetin më të spikatur dhe më finok, Kadareja gjendet në kapërcyell të të dy botëve dhe nga kjo rrethanë e jashtëzakonshme vepra e tij krijon akorde të fuqishme dhe të goditura."

Dominique Fernandez