Titulli: Kreuztanne
Origjinali: Kreuztanne
Gjinia: Autobiografi
Autori: Fate Velaj
Shtëpia botuese: Saras
Viti: 2016
Fq. 292
Pesha: 0.301 kg.
Mbi librin
"Ditët rridhnin monotone në normalitetin e tyre dhe sa dilja nga puna, nga larg, mes pemëve shquaja Klarën, gruan time, te dritarja duke më pritur. Ditëve me diell ajo vinte deri aty tek fabrika dhe priste jashtë portës sa të dilja e së bashku bënim në këmbë atë pak rrugë që ishte që aty e deri tek shtëpia.
Pas drekës do bëja një sy gjumë, dhe mbasi të pinim kafenë, nuk do të zgjaste shumë e do të dilnim një shëtitje në breg të liqenit të vogël pranë 'Harrenhaus', vilave të familjes Reitliger, ku e kishim bërë zakon të merrnim ushqim me vete e t'ua hidhnim rosave, të cilat ishin mësuar tashmë, që gati çdo ditë në të njëjtën orë, ne do të vinim dhe sa na shihnin së largu, si të dalldisura nga gëzimi, duke përplasur krahët, nxitonin të na afroheshin...".
Kështu e përshkruan Fate Velaj, nëntorin e vitit 1991, ku bashkë me të shoqen, Klarën, kalonin ditët në pritje të një jete më të mirë në hotel Gasthaus "Kreuztanne" në malet e Sankt Anton/Jebnitz. Ata nuk ishin të vetmit emigrantë që me një çantë plot ëndrra kishin lënë vendin e tyre, për të ndërtuar një tjetër të ardhme në Austri.
Në hollin e hotelit kishte plot të tjerë ardhur nga vende të tjera, që do të ndanin me dy shqiptarët biseda pafund mbrëmjeve vonë. Paraditeve ata shëtisnin tej majave të maleve, ndërsa fundjavave zhytej i tëri në pasionin që e kishte marrë me vete atje tej, pikturën. Me padurimin e asaj që do të ndodhte, ai hidhte në telajo si një impresionist thjesht gjendje.
Gjithë imazhet e fokusuar në memorie të pyjeve të lartë dhe natyrës së mrekullueshme austriake, do të vinin në ngjyrat e forta që do ta rrisnin më shumë piktorin brenda tij. Gjithçka për Fate Velajn nisi nga ky hotel, ku përtej dritareve të ngushta ndihej vetëm frymëmarrja e jetës. Historia e tij nuk ndryshon shumë nga ajo e emigrantëve të tjerë.
Si i rritur pranë detit, Vlorës, ai kishte ëndërruar në vogëli Italinë. Roma ishte ëndrra e tij, por që e la ato ditë kur anijet u mbushën me ëndërrimtarë të tjerë, për ta kërkuar fatin në një tjetër rrugë, që do të niste me autobusin e linjës Pejë -Goteborg, për të përshkruar kështu gjithë ish-Jugosllavinë, për të kaluar kufijtë Sentilj-Spielfeld, kufirin slloven me Austrinë...për të mbërritur më pas në Salzburg, më pas në Vjenë e për të përfunduar në "Kreuztanne".
Një udhëtim që ai e bëri duke mbajtur me vete kujtesën, dhe një kulturë familjare të cilën duhet ta tejkalonte. Të huajve u fliste për babain e tij Melon, shkollën që ai kishte bërë në Moskë, punën që kishte bërë mes frikës dhe ankthit, për të mos pasur fatin e ndëshkimit, si shokët e tij që u pushkatuan apo burgosën, apo për nënën e tij ekonomiste, e cila nga mungesa e shpeshtë e babait i mbetur në puset e naftës, i ishte përkushtuar tërësisht familjes.
Sa e sa biseda ka bërë duke pirë një filxhan çaj, e duke treguar Shqipërinë e tij tek të huajt... Një Shqipëri e cila dukej e bukur në dhimbjen e saj, rrëfyer nga ky shqiptar pasionant, që dinte të shihte tek ajo të bukurën.
Do ishte e gjatë rruga e Fate Velajt, nga "Kreuztanne", drejt Vjenës, ekspozitave të pikturës, apo fotografive, salloneve diplomatike, vlerësimeve ndërkombëtare për të lënë sërish Vjenën, për një kauzë më të madhe siç është puna në shërbim të diplomacisë kulturore të vendit të tij. Një shërbim që ai e bënte në mënyrë të inkoshiente që 25 vjet më parë, atje në sallonin e thjeshtë, me njerëzit që i takoi rastësisht në "Kreuztanne".
Si artist ai e di se kujtesa ka një rol të rëndësishëm jo vetëm në kujtimet personale, pasi histori e tij është në njëfarë mënyre historia e Shqipërisë pas viteve '90. Është aspirata e një brezi të tërë ëndërrimtarësh që duke besuar në ëndrra, arritën t'u ndërtonin ato mes sfidash diku në Europë apo Perëndim.
Gati 25 vjet nga kjo "aventurë", me një guxim për t'u vlerësuar Fate Velaj, ka vendosur ta tregojë historinë e tij si para një pasqyre. "Kreuztanne", quhet romani autobiografik, botuar nga shtëpia botuese "Saras", me autor Fate Velajn, i cili të bën të udhëtosh në një histori e cila mund të ishte e secilit prej nesh.
Një histori e shkruar thjesht, por që mbart brenda kujdesin e një piktori që duke i shndërruar ngjyrat në rreshta, ta bën leximin sikur je duke u endur nga një tablo në tjetrën. Autori të ndihmon imagjinatën, duke të dhënë deri në detaje personazhe apo ndjesi që e kanë shoqëruar në këtë rrugë jo të lehtë.
Velaj ka vendosur të tregojë gjithçka, deri tek trishtimin e madh të një çifti të ri kur humb fëmijën e parë. Ai ka vendosur të tregojë të vërtetën e tij, që është shembulli më i mirë sesi vetëm me besim mund t'i arrijmë gjërat që duam. Ky libër nuk është thjesht një roman autobiografik, i cili mund të lexohet në një fundjavë, por një leksion i madh jete.
Është historia e një shqiptari të mirë, i një artisti të veçantë, i një babai të kujdesshëm, dhe i një bashkëshorti që ka me vete në këtë udhëtim gjysmën e tij më të mirë, Klarën. Ajo është personazhi kryesor i këtij rrëfimi, që dëgjonte me ëndje në ato shëtitje që përfundonin në liqenin ku vallëzonin rosat. Me intuitën e një gruaje të mençur, ajo i dha besim burrit të saj, e bindur se në vendin e lirive ku kishin mbërritur ata, kishin për t'ia dalë.
"Kreuztanne" është një rrëfim që ti e lexon shpejt, por që do të lërë tek ty shijen e një leximi që nuk do të humbë asnjëherë nga kujtesa. Kjo, pasi në fund të leximit, ti ndien se mund t'ia dalësh me jetën tënde, ashtu si çifti shqiptar më shumë se dy dekada më parë, mundi t'ia dilte, i gjendur në një hotel të thjeshtë të Austrisë.
Velaj e shkroi këtë libër në 24-vjetorin e mbërritjes së tij në Austri. Bashkë me familje, në këtë përvjetor ata vendosën të bënin një vizitë tek "adresa e tyre e parë", e cila ishte e mbushur me emigrantë nga Siria. "I thashë familjes që para 24 viteve isha unë njëri prej tyre, pasi ky kamp si sot, ishte plot e përplot me refugjatë të ish-vendeve komuniste.
Aq shumë ma trazoi kujtesën ajo që pashë, sa fillova të tregoja çdo moment të atyre dy javëve qëndrimi aty, deri më datë 5 gusht 1991, kur më hipën në një mikrobus dhe më çuan në malet e Sankt Antonit, në Gasthaus 'Kreuztanne' (Udhëkryq), emërtim të cilin e kishte marrë të tillë mbasi ai ndodhej në kryqëzimin e tri rrugëve që të çonin në tre fshatra, nga pesë kilometra larg që aty", shkruan Velaj në prologun e librit.
Njëra ngjitej përsipër në një të përpjetë të fortë. Rruga përbri zbriste teposhtë me një të tatëpjetë po aq të fortë dhe e treta në një rrëpirë dhe ajo shumë e fortë...E në mes të këtij udhëkryqi, ai zgjodhi rrugën ku e drejtoi zemra, për të na e sjellë ne kaq vite më vonë në një libër, i cili të bën të tejkalosh çdo udhëkryq...
