Titulli: Dimri i vetmisë së madhe
Origjinali: Dimri i vetmisë së madhe
Gjinia: Roman
Autori: Ismail Kadare
Shtëpia botuese: Onufri
Viti: 2012
Fq. 510
Pesha: 0.841 kg
ISBN: 978-99956-87-85-4
Mbi librin
Pjesë nga një dokumet i KQ të PPSH, i vitit 1973, për romanin "Dimri i vetmisë së madhe"
1. Autori shtrembëron të vërtetën historike kur si fillim të divergjencave të PPSH me revizionistët hrushovianë vendos vitin 1960 dhe kur këto divergjenca i redukton vetëm për problemin e grurit dhe për çështjet nacionale në pëgjithësi. Gjithashtu shtrembërohet e vërteta mbi domosdoshmërinë e marrëdhënieve shqiptaro - sovjetike e të bazës ushtarake te Vlorës, duke i paraqitur këto si gabime qysh në krye të vendosjes së tyre.
2. Situata e brendshme e vendit, marrëdhëniet shoqërore e lufta e klasave gjatë periudhës së bllokadës nuk janë pasqyruar drejt e me vërtetësi jetësore. Atmosfera është dhënë e zymtë dhe romanin e përshkon një lloj ankthi ekzistencialist. Por dihet se kjo situatë, që kërkoi sakrifica të mëdha nga populli ynë, nuk krijoi tek ne një ankth të tillë.
Përkundrazi, ajo që ka qënë karakterisike në atë periudhë e që nuk pasqyrohet në vepër ka qenë ngritja në një shkallë më të lartë e unitetit moralo - politik të popullit tonë rreth partisë dhe entuziazmi i tyre revolucionar. Në vepër përmenden masat dhe veçanërisht klasa punëtore, që i vunë supet bllokadës, por puna mbetet vetëm me kaq. Bile lëvizjen revolucionare për kursim autori pa të drejtë e ironizon.
Ndërsa patriotizmin e masave, gatishmërinë për mbrojtjen e atdheut, autori i jep si patriotizëm të pabazuar. Gjithashtu autori pa të drejtë ul dhe përcmon rolin dhe kontributin që dha inteligjencia jonë në përballimin e bllokadës.
3. Lufta e klasave pasqyrohet pa vërtetësi dhe nga pozitat e humanizmit abstrakt. Armiku i brendshëm në këtë periudhë pati iluzione, por ai nuk pati as më të voglin përfitim nga kjo sitiuatë, sikurse pretendohet në roman.
Autori pa të drejtë dhe në kundërshtim me mësimet e marksizëm - leninizmit e të partisë sonë e quan si luftën më të egër (më tej se lufta e klasave) luftën midis të aftëve dhe të paaftëve në socializëm dhe aq më keq kur shpreh idenë se konsekuentë dhe triumfatorë janë të paaftët. Ndërsa lufta kundër burokratizmit (megjithëse autori e quan "burokraci") nuk është tragjike, sikundër thotë ai.
4. Në vepër përligjet e propagandohet lufta midis brezave. Motoja e kësaj lëvizjeje paraqitet egoja, ambicia etj. Bile edhe lidhjet e komunistëve të rinj me partinë kushtëzohen nga plotësimi ose mosplotësimi i kërkesave të tyre egoiste. Komunistët e rinj u kundërvihen të vjetërve për arsye se këta janë deklasuar, sipas autorit.
5. Për sa u përket heronjve, ndihet fryma e deheroizmit. Personazhet negativë janë më të shumtë dhe paraqitja e tyre zë vendin kryesor. Përfaqsuesit e brezit të luftës janë dhënë në përgjithësi në dekadencë shpirtërore, fizike e deri psikike. Ndërsa ata që do të marrin stafetën, të lëkundur apo të degjeneruar.
6. Në vepër paraqiten plagë të tilla shoqërore si alkoolizmi, prostitucioni etj., të cilat nuk kanë qenë e nuk janë karakteristikë e shoqërisë sonë socialiste. Ndërsa mënyra se si i paraqet ato autori bëhet shkas për propagandimin e tyre dhe të mënyrës së jetesës borgjeze në përgjithësi.
7. Vecanërisht ndihet në roman influencimi i autorit nga teoria e sotme borgjeze e "revolucionit seksual" dhe nga filozofia ekzistencialiste. Propagandohet deideologjizimi, për të cilin flitet në perëndim. Po kështu edhe në stil, veçanërisht tek përshkrimet, ndihet influenca e surrealistëve dhe dekadentëve të tjerë. Romani në përgjithësi nuk është shkruar sipas shijes së publikut shqiptar. Prandaj, sipas mendimit të shokëve që ngritën këto probleme, do të ishte mirë që ky roman të hiqet nga qarkullimi.
8 maj 1973
Komente mbi librin
"Ajo që e afron më shumë "Dimrin" me "Koncertin" është, ndoshta, përmasa e tyre planetare, ndërtimi i tyre si një "roman total", një kompozim polifonik, i përshkruar nga rishfaqja në forma të ndryshme nga mediat, satelitët spiunë, vëzhguesit etj., e të gjitha këto me të njëjtin funksion që kanë kori dhe korifeu në tragjeditë antike.
Të trajtoje përçarjet ideologjike dhe në të njëjtën kohë të bëjë portretin e shoqërisë shqiptare të viteve gjashtëdhjetë e shtatëdhjetë nuk ishte e lehtë dhe pa rreziqe, gjë që i solli shkrimtarit jo pak kokëçarje. Por në këtë ndeshje ai gjeti edhe mundësi lirie të papritura, siç qe armiqësia e regjimit të Tiranës për revizionistët sovjetikë e, më pas, për kinezët, gjë që i lejoi shkrimtari të shprehte pothuajse hapur, mu në qendër të diktaturës, pikëpamje që ishin më se "jokorrekte" në një regjim që, në thelb, nuk ndryshonte nga ai i Moskës apo i Pekinit.
Ky diptik, në fund të fundit, pasqyron një ankth të thellë, atë të një vendi, banorët e të cilit besojnë se në një cast të caktuar të historisë së tyre do të mund të dalin nga orbita komuniste. Autori i shkroi këto dy romane, kur një iluzion i tillë dukej i realizueshëm. Historia tregoi se e gjitha kjo s'ishte vec një kimerë e pamundur. Shqipëria nuk do të mund të shqitej nga ky sistem, veçse kur ai të rrënohej më së fundi kudo në Europë."
Éric Faye, shkrimtar dhe studiues francez
"Pas ndryshimeve të ndodhura te ne, ashtu edhe në Shqipëri, romai i I. Kadaresë përftohet ndryshe nga koha kur u shkrua. Ky nuk është një roman politik i koniukturave, që tregon se si u zunë binjakët politikë, shoku Enver me shokun Nikita, por një analizë psikologjike e gjendjes së shqërisë gjatë periudhës totalitare, tepër e ngjashme me problemet tona. Mendoj se kështu duhet të perceptohet ky roman, i cili provon se fuqia rrafshuese e realizmit socialist është e pamjaftueshme përpara një talenti, sic është shkrimtari shqiptar Ismail Kadare."
Dr. Nina Smirnova, pjesë nga pasthënia e botimit rus, Moskë, 1991
