Vetëm të vdekurit pendohen, Skënder Buçpapaj

Titulli: Vetëm të vdekurit pendohen (kopertina e trashë)
Origjinali: Vetëm të vdekurit pendohen
Gjinia: Poemë
Autori: Skënder Buçpapaj
Shtëpia botuese: Onufri
Viti: 2015
Fq. 120
Pesha: 0.338 kg.
ISBN: 978-9928-186-97-3

Koment nga Elida Buçpapaj

Ndihem me fat që jam lexuesja e parë e krijimeve të Skënder Buçpapajt. Edhe e poemës "Vetëm të vdekurit pendohen", që unë e shoh si poemën e Pemës së Jetës, të konceptit kozmik të krijimit, që lidh trupin me shpirtin, prej zanafillës e deri kur jeta kthehet në frymë.

Është poema më e bukur e shkruar për Nënën në rang botëror, sikur ta kenë shkruar gjithë bijtë e Nënave të këtij Njerëzimi, përgjatë epokave dhe mijëvjeçarëve që kur njeriun e ngjizi Zoti.

Është poemë për Nënën e poetit dhe poemë që eksploron enigmën e jetës, një obsesion eternal i poetëve, të cilët ndihen mbi tokë si zëdhënësit e të Plotfuqishmit, sepse arrijnë t'i sendërtojnë ndjenjat, t'i bëjnë të prekshme e vajtuese vuajtjet, pikëllimin, të zëshëm gëzimin, simbolet abstrakte të universit e gjithësisë.

Këtë sensacion të krijon leximi i poemës "Vetëm të vdekurit pendohen", prej gërmës së parë deri tek gërma e fundit. Kjo poemë nuk do të mund të shkaktojë mahnitje vetëm tek lexuesi pa të cilin poetët nuk do të ishin të pavdekshëm.

"Vetëm të vdekurit pendohen" do të shkaktojë huti tek vetë poetët që do të konstatojnë se kjo vepër është e pamundshme për t'u shkruar, pasi ndjeshmëria e poetit ka thithur brenda gjithë spiralin e jetës në ciklin e përherësisë.

"Vetëm të vdekurit pendohen" është një poemë e harmonisë së dizarmonisë të mirëfilltë që hulumton deri në grimcën e fundme humnerën e shpirtit njerëzor me të gjitha dramat dhe tragjeditë njerëzore, prej njeriut të parë deri tek fundi i njeriut.

Ndërsa Dantja tek "Komedia Hyjnore" zbulon ferrin, purgatorin e parajsën në shoqërinë e Virgjilit, Skënder Buçpapaj zbulon përherësinë duke u ritakuar me Nënën e tij në jetë të jetëve.

Është poema më e fuqishme e shkruar për Nënën, çdokush që e lexon, tronditet rëndshëm, sepse gjen veten, në raportin nënë – bir a bijë, aq e pakufishme është në poemë përmasa e dashurisë, jo si univers abstrakt por si ndjenjë e ndjesi, sa që Toka kthehet thjesht në metaforë.

Nëna është gjithësia, është shkaku, është e Para ndërsa Toka si planet me qiellin, detet e oqeanet e gjithçka është pasoja. "Vetëm të vdekurit pendohen" është e një krijimi poetik të atij niveli, që do të meritonte epigrafin e "Farkëtarit më të mirë" që Thomas Stern Eliot do t'ia dedikonte Ezra Paundit në poemën e tij kryevepër "Waste Land" – "Toka e shkretëtirës".

Skënder Buçpapaj e absorbon të gjithë kohën ku jeton dhe s'ka si të mos jetë përjetuesi më i thekur i eksodit biblik shqiptar të milenarit të tretë në një shoqëri postkomuniste. Diktatura vrau njeriun, ndërsa postdiktatura i vrau njeriut Atdheun. E po të mblidheshin lotët e nënave nga ndarjet me bijtë e tyre patjetër do të krijohej Oqeani i Lotëve e Skënder Buçpapaj u ngriti një apoteozë monumentale këtyre lotëve e këtyre ndarjeve.

Poema është kompozuar me katër përgjërata: Udhës për tek Nëna, Loti i të vdekurit, Motra e Isufit dhe Para Jetës është Ëndrra që janë shkruar në kohë të ndryshme, me ndërprerje midis njëra – tjetrës, për shkak të ngarkesës së madhe emocionale, në kufirin kur shpirti plas sepse nuk duron dot më.

Të katër përgjëratat për nga objekti formojnë një trinitet të përkryer. Ato i kushtohen nënës, atit e të birit, poetit, ku nëna është shpirti i shenjtë që dikur e qetëson vullkanin e poetit, i paqton më në fund dhe i mposht tronditjet, dyshimet, kaosin prej së panjohurës të vetme, që vjen përtej jetës.

Nga përgjërata tek përgjërata tronditja është shkundëse, sfilitëse, bërtitëse si tek "Ulërima" e Edvard Munch apo tek "Howl" – "Britma" e Allen Ginsberg, ndërsa dhimbja është piskamë, klithmë, rënkim e gulçim e njëherësh të gjitha së bashku rebelim kundër vdekjes dhe në fund pajtim me deduksionin profetik të Skënder Buçpapajt se në fund të fundit, jeta është vetëm një parantezë.

Koment nga autori

Nëse poema "Vetëm të vdekurit pendohen" mund ta përfytyrojmë si një grup skulpturor të vendosur me relieve të gjithfarshme, i pranishëm kudo, tek të gjithë njerëzit e mi, jam unë, ndërsa në qendër është patjetër nëna ime.

Dhe poema ime mund të quhet Poemë për Nënën. Mendoj se të gjithë ne që vijmë ne jetë në këtë botë, jemi absolutisht projekt i Nënave tona, jemi projekt i Nënës. Për të na sjellë ne në jetë, këtë e thonë edhe të gjitha shkrimet e shenjta, Zoti na beson pikërisht tek nëna.

Ndërkaq prindi tjetër, babai, është i besuari i drejtpërdrejtë i Nënës sonë. Pra, Zoti e zgjedh nënën që do të kemi ne, ndërsa Nëna e zgjedh babain që do ta kemi ne. Në rrafshin universal, etërit tanë, janë të besuarit e Nënave tona.

Edhe Njerëzimi kryehere është projekt i Nënës. Dhe vetëm kur bota të kthehet tek zanafilla që atë ta sundojnë bukuria, dobësia, zgjuarsia dhe jo forca e vrazhdësia, bota do të jetë e merituara për Njerëzimin.