Titulli: Kronikat e Tursun Beut
Origjinali: Tursun Bey, Tarih i Ebu'l – Feth
Gjinia: Histori
Autori: Tursun Beu
Shqipëroi: Edvin Cami
Shtëpia botuese: IDK
Viti: 2011
Fq. 228
Pesha: 0.28 kg
ISBN: 978-9928-4051-9-7
Fragmente nga libri
"Atëherë u dha urdhri të shtroheshin në bindje ata harbutë të pafe. Për këtë arsye, në çdo vendqëndrim sillnin para Sovranit fitimtar meshkujt e lidhur me zinxhirë që luftëtarët guximtarë e të shkathët të Islamit me një të rënë të shpatës i ekzekutonin.
I bënë kështu ata njerëz që aq të etur e të dëshiruar qenë pas vdekjes, të shijonin verën e rrënimit që derdhej prej shpatës së shndritshme. Pati ndalesa ku u shkuan në shpatë deri në tre mijë, katër mijë, shtatë mijë nga të pafetë. Prej kufomave të shumta, lugina të thella tanimë ngjasonin si të ishin kodra. Prej gjakut të derdhur, rrafshina të gjera tani ngjasonin si Amudarja që rridhte."
"Kurse arsyeja e kësaj fushate të dytë në Shqipëri qe se raca shqiptare është bërë e tillë që në karakterin e saj kanë hedhur rrënjë mosbindja, këmbëngulja, rebelimi e arroganca. ... Ata derra qenë nënshtruar dhe kishin pranuar zinxhirin vetëm nga tmerri prej kordhës gjakderdhëse të Sovranit."
"Në përputhje me traditën që ekzistonte që më parë ... të gjithë djemtë e vashat e tyre u kapën dhe u bënë robër, ndërsa meshkujt e rritur u mblodhën dhe i lidhën me zinxhirë. Në çdo vendqëndrim, në prani të Sundimtarit, u ekzekutuan me një të rënë shpate aq shumë të pafe, sa qe e pamundur të llogariteshin. Të shtyrë nga kjo frikë, të pafetë që kishin mbijetuar pranuan të bëheshin shtetas të shtruar osmanë dhe të paguanin xhizjen e përcaktuar nga Sheriati, si dhe taksat e zakonshme."
Mbi librin
Të tria pasazhet e mësipërme kanë të bëjnë me pushtimin e Shqipërisë, ose më mirë të themi, të asaj çka kishte mbetur ende e papushtuar prej saj, atëherë kur sulltani Mehmeti II, i njohur ndryshe dhe si Mehmet Pushtuesi, i dha fund pushtimit, duke marrë Krujën, e më pas Shkodrën.
Kjo zgjedhje e qëllimtë nuk do të thotë aspak se "Kronikat" e Tursun Beut kanë të bëjnë thjesht e vetëm me pushtimin e Shqipërisë. Përkundrazi, Tursun Beu, kronikani zyrtar i Mehmetit të II, i njohur si shkrimtari më i rëndësishëm turk i kohës së vet, me kronikat e tij na sjell dëshmi të rëndësishme për thuajse gjithë fushatat që ndërmori Sulltani i ri në Europë e në Azi, teksa i dha fund pas gati njëqind vjetësh luftërash të ashpra e të përgjakshme, pushtimit të kësaj pjese të Europës, që më pas u quajt Ballkan apo Lindje e Afërt, dhe që mbeti pjesë e Perandorisë Osmane për shekuj me radhë, deri në të hyrë të shekullit të XX.
Tursun Beu, i lindur më 1426 (pra thuajse bashkëmoshatar me vetë sovranin) dhe që besohet se vdiq në 1499, e ndoqi pas sulltanin në thuajse gjithë fushatat e tij, duke u bërë kësisoj dëshmitar i vyer i kësaj faqeje të historisë. Me vlerë të veçantë konsiderohen sidomos përshkrimet që ai na ka lënë për pushtimin e Kostandinopojës, kryeqytetit famëmadh të një perandorie mijëvjeçare, që shumëkush e sheh si një ndër dëshmitë më të besueshme të një ngjarjeje ndër më të rëndësishmet e dramatiket të mbarë historisë.
Në fakt, janë të shumtë studiuesit që gjykojnë se, nëse lëmë mënjanë tonin moralizues që i përshkon, për kronikat e Tursun Beut mund të thuhet se në to përgjithësisht mbizotëron objektiviteti dhe realizmi. S'është e rastit që vepra e Tursun Beut, shkrimtari më i rëndësishëm osman i kohës së vet, vazhdon të konsiderohet edhe sot një ndër monumentet që kanë mbetur nga literatura e hershme osmane.
Sigurisht të gjitha këto janë pjesë e vlerës së këtij libri, në faqet e të cilit, pas stilit të spërdredhur barok, ndjen të pulsojë si një kontrapunkt, ekzaltimin fetar të një lufte që perceptohej si luftë e shenjtë kundër të pafeve, çka shërbente si legjitimim e përligjie e pushtimeve. Siç është mjaft interesante ajo që e vënë në dukje një sërë studiuesish, simbolizmi i qartë seksual që përshkon librin, teksa çdo pushtim e nënshtrim vendesh, popujsh, mbretërish, kështjellash e qytetesh, shihet e përshkruhet si një pushtim me nëntekst të qartë erotik.
Të gjitha këto aspekte e shumë të tjera janë pjesë e vlerave të këtij libri, që na sjell të gjallë mendësinë e atmosferën e asaj kohe, kur ndodhi ajo dramë e madhe në vështrimin e popujve të gadishullit e padyshim të shqiptarëve, në kujtesën e të cilëve ajo periudhë dramatike luftërash e qëndrese, vazhdoi të kujtohej si "moti i madh".
Pa zvogëluar aspak vlerën e përgjithshme të librit në tërësi, s'ka asnjë dyshim se ajo që do t'i interesojë më shumë lexuesit shqiptar kur të marrë në duar këtë libër, do jenë faqet e tij ku flitet për pushtimin e Shqipërisë.
Ku veç vlerës së padyshimtë si një burim i dorës së parë për gjithë ata që do duan të plotësojnë tablonë e një prej periudhave më të rëndësishme e tragjike të historisë sonë, vlera e veçantë e këtij libri, krahasuar me mjaft kronika të tjera, është aftësia e tij për të na sjellë një përfytyrim tepër të gjallë e të besueshëm të asaj drame të madhe, kur shqiptarët, siç shkruan kronikani i sulltanit: "u nënshtruan dhe pranuan zinxhirin vetëm nga tmerri prej kordhës gjakderdhëse të Sovranit." Në fakt, ky është një libër që u drejtohet jo vetëm studiuesve, por që mund të lexohet me interes dhe nga lexuesi i gjerë.
