Titulli: Fugë për violinë
Origjinali: Fugue pour violin seul
Gjinia: Autobiografi
Autori: Tedi Papavrami
Shqipëroi: Blerta Hyska
Shtëpia botuese: UET Press
Viti: 2014
Fq. 252
Pesha: 0.301 kg.
ISBN: 978-9928- 4193-5-4
Mbi librin
Duke kërkuar në gjuhën tonë titullin më të përshtatshëm për librin tim "Fugue pour violon seul", pata surprizën të zbuloj që fjala "fugë", e njohur dhe e përdorur nga gjenerata muzikantësh në Shqipëri, nuk bënte pjesë në Fjalorin Akademik Shqiptar në kuptimin e saj muzikor, po aq i njohur në shumë gjuhë të botës sa edhe fjalët "prelud", "simfoni" ose "sonatë".
Përveç pleksjes së veçantë me jetën time, m'u duk e rëndësishme që emri i kësaj forme muzikore kaq fisnike, simbol i perfeksionit dhe i zotërimit më të lartë në këtë art, të kishte në Shqipëri një ekzistencë më zyrtare edhe jashtë rrethit të njohësve të muzikës klasike.
Fjala "fugë" - e cila vjen nga italishtja, ku "fuga" do të thotë "arrati" dhe "ikje e papritur", pas shekullit të XVII emërton një formë muzikore. Rrënja e fjalës vjen nga latinishtja: "fuga", që do të thotë gjithashtu "arrati" dhe "fugere", që do të thotë "të arratisesh".
Në muzikë, një fugë eshtë një pjesë e shkruar me disa zëra që imitojnë njëri-tjetrin, por në mënyrë të zhvendosur. Pas shekullit të XVII i jepet ky emër një pjese muzikore tërësisht të ndërtuar sipas këtij modeli: "arrati", sepse dëgjuesi ka përshtypjen që temat e fugës që imitojnë njëra-tjetrën ikin vazhdimisht nga një zë në tjetrin, në një ndjekje të përhershme.
Ne jetën time kjo ikje, ose arrati, lidhet me një ngjarje që e ka ndërruar krejt rrjedhën e saj: ikjen time dhe të prindërve të mi nga Shqipëria, veprim që në atë kohë na vinte në kampin e armiqve të vendit, të të arratisurve, me pasojat dënuese të pashmangshme për familjet e mbetura në Shqipëri. Arratia e fugës muzikore është aq logjike, e ligjshme, e ndërtuar dhe e bukur, sa ç'ishte e shëmtuar, absurde, e verbër dhe e padrejtë në pasojat e saj arratisja nga sistemi i dikurshëm shqiptar.
Ndërtimi i fugës kërkon një zotërim të thellë të teknikave te kompozimit. Ajo mbetet një sfide për çdo kompozitor, nga shekulli i XVII e deri në ditët tona. Përtej ligjeve të rrepta dhe të palvizshme që themelojnë këtë formë muzikore, është gjithmonë një ndjenjë lirie dhe rrugëtimi që synohet. Dhe liria në një fuge - si në ato të paarritshme të kompozitorit Johan Sebastian Bah - mbërrihet vetëm në sajë të një mjeshtërie të përsosur, ku është e pamundur të ndash sasinë e punës nga ajo e dhuntisë.
"Përtej saktesisë stilistike, shkëlqimit teknik, bukurisë absolute te tingullit, tek Tedi Papavrami të mahnit pasioni."
Le Nouvel Observateur
Mbi autorin
Violinist me famë ndërkombëtare si solist dhe muzikant dhome, Tedi Papavrami jeton aktualisht në Zvicër, ku që prejv itit 2008 është profesor violine në Shkollën e Lartë të Muzikes ne Gjenevë.
Në vitin 2010 ai ka fituar "Diapazonin e Artë" për diskun e tij Bah Bartok. Paralelisht me karrierën e violinistit, që prej vitit 2000 ai është përkthyes në frëngjisht i shkrimtarit Ismail Kadare.
