Apollonia, Neritan Ceka

Titulli: Apollonia
Origjinali: Apollonia
Autori: Neritan Ceka
Shtëpia botuese: Migjeni
Viti: 2005
Fq. 98
Pesha: 0.21 kg
ISBN: 978-99943-672-4-2

Fragmente nga libri

Organizimi politik

Për periudhën e hershme e dimë se Apollonia kishte një sistem të tillë ku pakica e lirë e popullsisë sundonte mbi shumicën jo të lirë. Megjithatë Aristoteli e konsideron këtë qeverisje si demokraci. Nga Eliani mësojmë se apolloniatët i përzinin të huajt, sipas një praktike të njohur si ksenelasia, por duket qartë se ky sistem oligarkik u ndryshua krejtësisht nw shek. IV p. Kr., duke e demokratizuar jetën politike.

Struktura shtetërore përbëhej në Apolloni nga Mbledhja e Përgjithshme e popullsisë së lirë, e quajtur helieja. Rolin e një parlamenti e luante buleja - këshilli i qytetit ndërsa pushteti ekzekutiv përfaqësohej nga prytanët, në formën e një kolegji të zgjedhur çdo vit dhe ku qeverisej me radhë. Një organ tjetër, ieramnamonët, kishin funksionin e një senati, që kontrollonte zbatimin dhe respektimin e ligjeve.

Nënpunës të tjerë merreshin me kultin, financat, shigjetarët, festat, shfaqjet teatrale dhe garat gjimnastikore. Këto institucione mbeten në fuqi edhe gjatë sundimit romak, kur Apollonisë iu njoh statusi i qytetit të lirë. Organet e mësipërme tregojnë se Apollonia ishte një polis që adaptoi sistemin politik të Korintit apo Korkyrës.

Besimi

Kolonistët sollën me vete nga korinti kultet e të parëve të tyre, ku një vend të veçantë zinte Zeusi, Apolloni, Artemisi, Afërdita, Dionisi, etj. Kulti kryesor ishte padyshim ai i Apollonit. Si mbrojtës i kolonisë atij i ishte kushtuar tempulli mbi kodrën më të lartë të qytetit. Koka dhe simbolet e tij zënë vendi kryesor në monedhat e Apollonisë.

Artemisi me atributet e saj si shpëtimtare, e egër, zinte vendin e dytë ne panteonin apolloniat. Afërdita perëndesha e dashurisë, nderohej gjithashtu sipas traditës korintase. Një grup nëpunësish të kryesuar nga prytani i kanë kushtuar asaj një statujë me një mbishkrim në shek. III p.Kr. Kulti i Dionisit, si hyu i verës, i dëfrimeve dhe i teatrit është pasqyruar me vendosjen e fytyrës dhe të simboleve të tij në monedhat prej bronzi të qytetit.

Demetra perëndeshë e pjellorisë së tokës, gjithashtu zinte vend të rëndësishëm në panteonin e perëndive në Apolloni. Nga gjetja e qindra trrakotave që paraqesin Demetrën me bijën e saj Koren, është vërtetuar ekzistenca e një sanktuari të tyre në perëndim të qytetit.

Mbi autorin

Neritan Ceka, i biri i arkeologut të parë shqiptar, Hasan Ceka, u interesua për arkeologjinë që fëmijë, kur shoqëronte të atin në ekspeditat arkeologjike të Apolonisë. Pas mbarimit të studimeve në Universitetin e Tiranës në vitin 1962, ai iu kushtua plotësisht kërkimeve arkeologjike.

Në vitet 1963-1964 gërmoi në kështjellën ilire të Rosujës në Tropojë; në vitin 1969 zbuloi varrin e pasur të Selcës së Poshtme dhe po atë vit filloi gërmimet disavjeçare në Belsh. Tërheqjen më të fortë e pati drejt qytetit të madh të Bylisit. Atje drejtoi ekspeditat në vitet 1978-1991, duke zbuluar teatrin, stadiumin, shëtitoret, gjimnazin dhe disa nga hyrjet dhe kullat e fortifikimeve të qytetit ilir. Në vitet 1992-1994 drejtoi ekspeditën e përbashkët shqiptaro-franceze në Apolloni, si dhe gërmimet në Butrint, ku u rikthye përsëri dy vjetët e fundit.

Që nga viti 1985 jep leksionet e Arkeologjisë Klasike në Fakultetin Histori-Filologji në Universitetin e Tiranës dhe është bashkautor i librit: "Arkeologjia: Greqia, Roma, Iliria". Ka dhënë leksione dhe konferenca shkencore në Gjermani, Angli, Itali, Francë, Austri, SHBA dhe në vende të tjera. Ka shkruar librin shkencor: "Qyteti ilir pranë Selcës së Poshtme" (1985), si dhe një numër të madh artikujsh shkencorë mbi kërkimet e tij arkeologjike.

Për publikun e gjerë ka shkruar librat: Apollonia, Butroti, Bylisi (me bashkautor), të cilët janë përkthyer në anglisht, gjermanisht dhe italisht. Neritan Ceka është anëtar i Këshillit Shkencor në Institutin e Arkeologjisë në Tiranë, anëtar i Institutit të Arkeologjisë në Berlin dhe i Institutit të Koldeëay Gesellschaft në Gjermani. Që nga viti 1991 është zgjedhur deputet në Kuvendin e Shqipërisë.