Mbreteri dhe mbreter ilire, Qemal Velija

Nëpërmjet krahasimeve të shumta dhe shfrytëzimit të burimeve historike përcaktohet vendi që zënë fortifikimet në Shqipëri në kuadrin e perandorive të mëdha, si dhe marrëdhëniet e ndikimet reciproke në rrethana dhe faza të caktuara historike. 

Ky libër do të befasojë shumë lexues. Ai nuk ngurron të ndërmarrë një qëndrim krejt të kundërt ndaj asaj, që me sa duket, është një e vërtetë e ndërtuar. A mos ka qenë i mbivlerësuar vendi i Grekëve në historinë e Gadishullit Ballkanik dhe, me sa duket, vetevetiu e pa nxjerrë pikëpyetje, ne jemi mësuar ta ngjisim deri në

Titulli: Apollonia, Histoire et monumentsOrigjinali: Apollonia, Histoire et monumentsGjinia: Histori, arkeologjiAutori: Neritan CekaShtëpia botuese: MigjeniViti: 2008Fq. 84Pesha: 0.35 kgISBN: 978-99956-718-0-8

Ky botim përfaqëson një sërë referatesh shkencore rreth çështjes ilire të mbajtur në Tiranë nga data 15 – 20 shtator 1972. Në këtë vepër gjenden studime nga akademikë vendas dhe të huaj si: E. Çabej, S. anomali, A. Kelmendi, H. Spahiu, R. A. Crossland, V. Georgiev, C. De Simone, G. Bonfante, V. Meksi, B. Beci etj.

Për periudhën e hershme e dimë se Apollonia kishte një sistem të tillë ku pakica e lirë e popullsisë sundonte mbi shumicën jo të lirë. Megjithatë Aristoteli e konsideron këtë qeverisje si demokraci.

A janë Pellazgët grekë të mirëfilltë? Kuptimi i emrit, që mbahet si më i lashti, është në veçanti më i debatueshmi dhe pranon shpjegime të shumta studiuesish. Por sot, një përgjigje na vjen nëpërmjet një trajtese të veçantë të Louis Benloew, bërë që në 1877, në veprën "Greqia para grekëve".

Kjo vepër e re përfundon atë se çfarë Arefi shkrujti në veprën "Shqipëria (Historia dhe gjuha) ose odisea e pabesueshme e një populli parahelen". Këtë herë ai e përzmadhin pamjen e saj dhe nxjerr nocione etnike, të cilat na i bëjnë të ditura burimet e lashta në lidhje me botën e lashtë ballkanike.

Shkrimet e përmbledhura në tri vëllime janë ndarë sipas periudhave historike të cilave u kushtohen: e para, lashtësia dhe mesjeta para shekullit XV; e dyta, qëndresa antiosmane dhe sundimi osman; e treta, Rilindja Kombëtare Shqiptare.

Në këtë libër do të mësoni për jetën e ilirëve të lashtë, si ata prodhonin veglat e punës, shkrinin metalet, ndërtonin qytetet, anijet e shpejta, si punonin tokën dhe ruanin prodhimet bujqësore, si ishin veshjet e tyre etj.

Po bëhen gati 100 vjet që fqinjët jugorë të shqiptarëve, grekët, mëtojnë botërisht Epirin e Veriut, të ashtuquajturin Vorio – Epir, i cili gjoja padrejtësisht iu qenka marrë nga shqiptarët. Pasi morën në vitin 1878 Toskërinë e Jugut dhe në vitin 1913 Toskërinë e Mesme, projekti grek synon krejt Epirin, duke kërkuar edhe Toskërinë e Veriut.

Ky punim i kushtohet hetimit të përkatësisë etnike të epirotëve të lashtësisë dhe përbërjes etnike të Epirit, që nga lashtësia e deri në kohët e reja.