Titulli: Të kesh dhe të mos kesh
Origjinali: To have and have not
Gjinia: Roman
Autori: Ernest Hemingway
Shqipëroi: Alqi Kristo
Shtëpia botuese: Onufri
Viti: 2007
Fq. 184
Pesha: 0.242 kg
ISBN: 978-99943-42-21-1
Fragment nga libri
Ai më thoshte se s'kishte grua si unë dhe unë mendoja se s'kishte burrë si ai. Këtë e kam ditur mirë, por tani më vdiq. Tani duhet të filloj të bëj diçka. E di që duhet. Por kur ke pasur një burrë të tillë, të cilin ta vranë disa kubanë morracakë, nuk je në gjendje të fillosh menjëherë, sepse çdo ndjenjë e brendshme të ka lënë. Nuk di ç'të bëj. Nuk është njësoj si atëherë kur bënte udhëtime të largëta.
Atëherë, ai kthehej gjithmonë në shtëpi, kurse tani do të kaloj jetën vetëm. Jam dhe e shëndoshë, e shëmtuar, e plakur dhe atë nuk e kam më që të më thotë se jam e mirë. Ai ishte aq i mirë për mua, aq i besueshëm dhe gjithnjë i nxirrte paratë në një mënyrë a në një tjetër dhe unë s'bëhesha merak për para, vetëm për atë dhe tani s'e kam më.
Këto të këqija nuk i ndien ai që vritet. S'do desha t'ia dija sikur të isha vrarë unë. "Heri ishte si në gjumë" tha doktori. Ai nuk u përmend fare. Unë u gëzova që vdiq aq lehtë, sepse, o Zoti Krisht, në varkë do të ketë vuajtur shumë. Nuk e di nëse më ka kujtuar mua ose për se ka menduar. Besoja se në atë gjendje nuk do të mendosh për asgjë.
Besoj se do të ketë pasur dhembje të mëdha. Por, më në fund, i humbi ndjenjat. Do t'i lutesha Krishtit që të kisha vdekur unë në vend të tij. Por nga të luturat s'del gjë. Asgjë nuk del nga lutjet. Duhej të kisha vajtur në varrim. Por bota nuk e kuptojnë. Ata nuk e dinë se si je ti. Sepse njerëzit e mirë janë të paktë.
Askush nuk e di se si e ndien veten ti, sepse nuk e kupton të keqen që të ka gjetur. Dhe, në rast se do të jetoj edhe njëzet vjet, me se do të merrem vallë? Asnjëri nuk do të të mësojë se ç'të bësh dhe s'ke se ç'bën, veçse t'i nënshtrohesh fatit dhe të fillosh menjëherë të merresh me ndonjë punë. Ja, këtë duhet të bëj. Por dua të di, o Zoti Krisht, si do t'i kaloj netët? E si mund të kalohet nata kur nuk të zë gjumi?
Besoj se do ta ndjesh veten ashtu siç e ndien ajo që ka humbur burrin. Mundet që të kalohet. Çdo gjë mund të kalohet në këtë botë të mallkuar. Besoj se e gjeta që tani se si ta kalojmë. Ndrydhi të gjitha ndjenjat, vdis nga brenda dhe çdo gjë do të kalojë lehtë. Vdis për së gjalli, ashtu si bëjnë më të shumtët e njerëzve, në të shumtën e kohës. Besoj se kjo është rruga më e mirë.
Më duket se e fillova mirë. Fillova mirë, meqenëse s'kam si bëj ndryshe. Besoj se kjo është ajo që duhet të bëj. Tamam kjo. Atëherë e fillova mirë, pra, tani jam më e fortë se çdo njeri... Përjashta ishte një ditë e bukur dhe e ftohtë dimri subtropikal dhe degët e palmave fërkoheshin me njëra – tjetrën nga era e lehtë e veriut. Disa njerëz, të veshur me rroba dimri, kalonin me biçikleta përpara shtëpisë. Ata qeshnin. Në kopshtin e madh të shtëpisë matanë rrugës, këndonte një pallua.
Nga dritarja dukej deti i rreptë, i ri dhe i kaltër nga drita e dimrit. Një motoskaf i madh po hynte në liman dhe atje tej, në horizont, nja shtatë milje më tutje, dukej një vapor cisternë në profil, i vogël e i qartë, faqe detit të kaltër, që udhëtonte drejt perëndimit, duke kaluar afër shkëmbinjve për të mos djegur qymyr kundër rrymës.
Mbi autorin
Ernest Hemingway (1899 – 1961), i lindur në Oak Park, Ilinois, e filloi karrierën e tij si shkrimtar në redaksinë e një gazete në Kansas City, në moshën 17 vjeçare. Pasi Shtetet e Bashkuara të Amerikës hynë në Luftën e Parë Botërore, ai u bashkua me një njësi vullnetare në ushtrinë italiane. Kur u kthye në Shtetet e Bashkuara, ai u bë reporter për gazetat amerikane e kanadeze dhe më pas shkoi sërish në Europë, për t'u marrë me ngjarje të tilla si Revolucioni Grek.
Gjatë viteve '20, Hemingway u bë anëtar i grupit të amerikanëve të emigruar në Paris, gjë që e përshkoi në veprën e tij të parë të rëndësishme "Dhe lind Dielli". Po aq e suksesshme ishte edhe vepra "Lamtumirë armë", historia e zhgënjimit të një oficeri amerikan dhe dezertimi i tij në luftë. Eksperiencën e tij si reporter gjatë luftës civile në Spanjë, Hemingway e shfrytëzoi për të shkruar romanin e tij më ambicioz "Për kë bien kambanat".
Një ndër veprat e tij të rëndësishme është edhe romani "Të kesh dhe të mos kesh". Në këtë roman shumë realist, e megjithatë, çuditërish delikat dhe të guximshëm, Hemingway përshkruan me mendjemprehtësi vuajtjet individuale të atyre që "kanë" dhe të atyre që "s'kanë", si dhe krijon një nga portretet më delikate e më prekëse në krijimtarinë e tij. Zbavitës dhe tragjik, i gjallë dhe poetik, me një ndikim të jashtëzakonshëm emocional, "Të kesh dhe të mos kesh" e ngre aventurën e madhe letrare në një nivel të ri.
