Titulli: Xhamitë e Shqipërisë, historia, arkitektura, shek XV – XIX/ Mosques of Albania, history, architecture, XV – XIX century
Gjinia: Histori, album
Autori: Aleksandër Meksi
Shtëpia botuese: Plejad
Viti: 2018
Fq. 326
Pesha: 1.257 kg.
ISBN: 978-9928-183-37-8
Mbi librin
Ndërtimet e kultit mysliman me shumëllojshmërinë e tyre, zënë vend të rëndësishëm në tërësinë e arkitekturës së Mesjetës së Vonë (shek. XV-XIX). Ato ngrihen në të gjitha trevat e banuara nga shqiptarët gjatë këtyre shekujve, si dëshmi të qarta të një periudhe të historisë së popullit shqiptar dhe të ndërtimeve në veçanti.
Studimi i tyre ka mundësuar që të kuptojmë më mirë si ndërtimet e kohës, nivelin dhe shtrirjen e tyre, ashtu dhe të dëshmojë për dukuri të tilla historike, si rezistenca ndaj pushtuesit, procesi i islamizimit të popullsisë shqiptare dhe në përgjithësi, për periudhën e sundimit osman në Shqipëri, fillimin e ngritjes ekonomike të vendit dhe, në veçanti, i qyteteve.
Me këto studime është arritur të njihen më mirë dhe kontributi i arkitektëve dhe ndërtuesve shqiptarë, si në atdheun e tyre ashtu dhe në qendrat e Perandorisë Osmane. Janë të shumtë autorët që në dhjetëvjeçarët e fundit të shekullit të kaluar, gjurmuan dhe studiuan në terren monumentet e kultit mysliman; pas Leon Rey së bashku me Hasan Cekën, në kuadrin e Institutit të Monumenteve të Kulturës, nga Burhan Strazimiri dhe autori, më pas nga Sulejman Dashi, Gjergj Frashëri.
Studimet hapën një faqe të re mbi baza shkencore në historiografinë e arkitekturës. Janë botuar artikuj të shumtë për monumentet dhe punimet e restaurimit, të mjaftueshme për hartimin e një monografie për ndërtimet në këtë gjini.
Për studiuesit shqiptarë të xhamive, themel ka qenë puna e nëpërkëmbur e të ndjerit Vexhi Buharaja, për mbishkrimet turko-arabe të Shqipërisë, ende e pabotuar në mënyrë të plotë dhe shteruese, punën e të cilit e ndërpreu famëkeqi “revolucion ideologjik e kulturor”, në vitin 1967, që keqtrajtoi edhe orientalistin e madh.
Shpresojmë se dorëshkrimi i tij “Mbishkrimet turko-arabe të Shqipërisë, që ruhet në Arkivin e Institutit të Historisë, do të gjej dritën e botimit, për të mundësuar njohjen më të mirë edhe të kësaj faqeje të historisë sonë, por edhe për të nderuar autorin. Pa kontributin e tij, kërkimet tona do të ishin endur në një terren të vështirë, ndërkohë që trashëgimia arkitekturore e xhamive të Shqipërisë.
