Poetika e dramaturgjise dhe mendimit estetik, Jakup Mato

Titulli: Poetika e dramaturgjisë dhe mendimit estetik (1901-1939)
Origjinali: Poetika e dramaturgjisë dhe mendimit estetik (1901-1939)
Gjinia: Studime
Autori: Jakup Mato
Shtëpia botuese: Akademia e Shkencave të Shqipërisë
Viti: 2005
fq. 330
Pesha: 0.423 kg
ISBN: 978-99943-763-2-2

Mbi librin

Në këtë libër shqyrtohen në rrafsh të gjerë veprimtaritë e shoqërive artistike në periudhën e pavarësisë duke nxjerrë në pah ndihmën që ato dhanë për të krijuar gjasat e nevojshme për artin profesionist shqiptar pas Luftës së Dytë Botërore. Libri ka karakter hulumtues, studimor dhe enciklopedik që zëvendëson mangësinë e një enciklopedie në këtë fushë.

Në radhë janë trajtuar Sami Frashëri për dramën e tij "Besa" si dhe Fan Noli për "Izraelitë dhe filistinë". Më pas është trajtuar Andon Zako Çajupi për tre drama të tij "14 vjec dhëndër", "Pas vdekjes", "Burri i dheut". Në shqyrtim janë marrë edhe veprat teatrore të Mihal Gramenos: "Mallkimi i gjuhës shqipe" dhe "Vdekja e Pirros".

Një vëmendje të veçantë për vetë karakteristikën dhe mungesën e trajtimeve të deritanishme në këtë fushë është parë edhe dramaturgjia e Gjergj Fishtës nisur nga "Shën Francesku i Asizit " e "Shqyptari i qytetnuem" duke vazhduar me dramat e tjera si: "Juda makabe", "Gomari i Babatit", "Barit e Betlemit" e "Shën Luigji Gonzaga" dhe duke kaluar më tej te "Shqyptarja e qytetnueme", "Odisea", "Ifigjenia n'Aulli" dhe "Jerina ose Mbretnesha e luleve".

Vend të posaçëm zënë si dramat ashtu edhe komeditë e Kristo Floqit si: "Fe e kombësi", "Triumfi i lirisë", "Karlo Topia", "Pirro Neoptolemi", "Komeditë" . Në rastin e Foiqon Postolit është trajtuar drama me të njëjtin titull me romanin "Lulja e kujtimit" si edhe "Detyra e mëmës" e viti 1921. Haki Stermilli, si një autor me një këndvështrim original të jetës së shqiptarëve në trojet e pushtuara nga serbët, trajtohet për dramat: "Dibrania e mjerueme", "Dashuni dhe besnikëri", "Agimi i lumnueshëm", "Irena e bukur", "Kosovarja", "Tania". Ethem Haxhiademi, si trajtues i gjinisë së tragjedisë është parë në vepra: "Ulisi", "Akili", "Aleksandri", "Pirrua", "Skënderbeu", "Diomedi", "Abeli".

Në këtë monografi është trajtuar edhe e vetmja vepër e botuar (1917) e Shtjefën Gjeçovit "Skandebegut jose t'liruemit prej zgjedhës s'turkut", si edhe melodrama e Ndre Zadesë "Ora e Shqypnise" apo edhe drama e Zef Mark Harapit me titull "Mustafa Pasha i Shkodres i m(b)rami vezir shqiptar" (1928).

Një shtyllë të dytë në këtë libër e përbën mendimi estetik shqiptar si dhe pikëpamjet ndaj artit. Autorët kryesorë nga të cilët janë qymtuar këto pikpamje janë nga Jeronim de Rada te "Parime të estetikes" (1861) , Gjergj Fishta, Fan Noli, Faik Konica, Krist Maloki, Millosh Gjergj Nikolla, Odhise Paskali, Anton Xanoni, Aleksander Xhuvani dhe Kostaq Cipo.