"Historia e gruas së fotografit” është emri me të cilin e njohin të gjithë, ato pak herë që e përdorin, por, në të vërtetë, ajo është edhe historia e vetë fotografit, ose më saktë, është historia e teorisë së tij mbi rëndësinë e gjërave të vogla.
Përrallat e treguara nga Mitrush Kuteli përbëjnë pjesën më të rëndësishme të letërsisë shqiptare, një frymëzim për një numër të madh veprash të tjera letrare që pasuan përgjatë dekadave. Tregime të Moçme Shqiptare përbën një klasik të të gjitha kohërave.
Për shumë vite me radhë Enver Hoxha i imponoi historisë versionin e tij. Ai rezulton i paturpshëm për t'i transformuar ngjarjet, për t'i fshirë ose zhdukur personazhet dhe për të ngritur në histori një protagonist të vetëm: atë vetë.
Duke lexuar "Prillin e thyer" kuptohet lehtësisht përse dhe me çfarë force Ismail Kadare është pasionuar për tragjedinë dhe për dy përfaqësuesit më të shquar të saj, Shekspirin dhe Eskilin. "Miku, besa dhe gjakmarrja janë rrotat e mekanizmit të tragjedisë antike, dhe të futesh në mekanizmin e tyre është të shikosh mundësinë e tragjedisë."
Merita në këto dy libra qëndron edhe se, nëse lexuesi mund të nisë e të lodhet nga analiza e fjalëve të vjetra, ai gjen herë-herë midis kapitujve të pandarë disa analiza etimologjike mbi emra dhe toponime të njohura, të cilat e çlodhin atë.
Në këtë libër autori analizon katër autorë të tjerë të rinj në lëmin e historisë, të cilët, sipas tij, duan të na vënë vetulla, por në fakt po na nxjerrin sytë me teoritë e tyre fantastike të gjuhës shqipe mëmë dhe popullit baba pellazg. Se sa autori ka të drejte, vlen vetëm leximi i librit!
Situata nga më të thjeshtat e të rëndomtat të njeriut përshkojnë me humor faqet e këtij libri; por edhe disa tregime simbolike ironizojnë situatat njerëzore.
Në këtë temë të njohur autori nis afërsisht njëlloj siç nisnin edhe librat tonë të shkollës mbi këtë problem. Dhe duket se ai nuk pretendon të sjellë këtu ndonjë gjë të re, apo ndonjë gjë të madhe. Mirëpo ai sjell në evolucionin gjuhësor mjaft fakte të reja, duke nxitur fantazinë e kujtdo për më tej në drejtim të evol
Ky libër me dy novela sjell ngjarje të viteve '80. Ndonëse të dyja ngjarjet e novelave janë të trilluara, si në shumicën e krijimeve letrare, ato përmbajnë emra dhe elementë realë, aq sa të dyja ngjarjet duken sikur të jenë të vërteta.
Autori pranon shpejtësinë maksimale të dritës, por ai nuk ka gjetur një pikë referimi absolute për matjen e çdo lloj shpejtësie trupi në hapësirë, ndaj për 'të ekuacionet e Maksuellit fillojnë gabim nga zero. A ka të drejtë autori ynë shqiptar? Apo i janë krefur leshrat para kohe të matet me Ajnshtajnin?
Ky libër me shkrime nga më të ndryshmet dhe që hyn në zhanrin e publicistikës trajton jo vetëm tema shqiptare, por edhe ato ndërkombëtare, kryesisht europiane.
Ngjarjet e romanit vërtiten në një repart të uzinës Traktori. Nën melodinë e një kitare përzihen në verën e nxehtë të vitit 1983 flokët e gjata të personazhit kryesor, moda e huaj e të rinjve të tjerë, hallet e një sekretari partie, shoqëria e Romeos dhe Kujtimit, probleme fejese, dega e brendshme, halle uzine, tema filozofike, dashuri platonike, etj.
Nuk kuptohet nëse autori do të vendosë rregullin sipas pikëpamjes së tij në Shqipëri, apo do thjesht të heqë përgjegjësinë e tij nga ndaj nacionalizmave të reja shqiptare, që nesër de të thotë, unë ju pata lajmëruar, apo do të shesë mend edhe në tema aktuale të politikës dhe nacionalitetit.
