Titulli: Koha e dashurisë, rrëfim trikohësh
Origjinali: Koha e dashurisë, rrëfim trikohësh
Gjinia: Novela
Autori: Ismail Kadare
Shtëpia botuese: Onufri
Viti: 2015
Fq. 128
Pesha: 0.239 kg.
ISBN: 978-9928-186-87-4
Mbi librin
Dy pjesë të këtij triptiku "Koha e shkrimeve" dhe "Koha e dashurisë", të shkruara në vitet tetëdhjetë në Shqipëri, u botuan në përmbledhjet "Koha e shkrimeve" dhe "Ëndërr mashtruese".
Novela e dytë "Koha e parasë", u shkrua në vitet 1996-1997 në Paris dhe Tiranë, dhe u botua për herë të parë në Veprën e plotë të "Fayard"-it, në dy gjuhë, shqip dhe frëngjisht.
Koment nga Èric Faye
Tri kohët që pasojnë këtu si tri akte të një tragji- komedie: "Koha e shkrimeve", "Koha e parasë" e pastaj "Koha e dashurisë", tregojnë për adoleshencën e shkrimtarit, tre dështime të njëpasnjëshme, në një atmosferë groteske dhe nganjëherë patetike.
Tri dështime që iu korrespondojnë tri poleve tërheqëse të adoleshentit Kadare e që janë vazhdim i natyrshëm i "Kronikës në gur", sepse kuadri është gjithnjë Gjirokastra, kur Kadareja ishte dymbëdhjetë- pesëmbëdhjetë vjeç e personazhet - ata që kanë mbijetuar nga lufta - janë gjithmonë aty: tregimtari, Iliri, hallë Xhemoja...
Megjithatë shumë vite e ndajnë shkrimin e "Kronikës në gur" nga këto tri tregime. I pari midis tyre "Koha e shkrimeve", që i përket vitit 1984 u botua dy vjet më vonë. Pastaj vjen "Koha e dashurisë", i shkruar më 1986 dhe i botuar më 1990. Kurse "Koha e parasë" kronologjikisht i ndërmjetmë në kohën e tregimit, është shkruar në fundin e vitit 1996 dhe fillimin e vitit 1997.
Ky tekst, më patetiku i të treve, merr një episod të vërtetë dhe absurd nga jeta e shkrimtarit, ku shikohet se si në një atmosferë të denjë për "Shakanë" e Milan Kunderës, dy adoleshentë janë dënuar si falsifikatorë monedhash e gjenden për një kohë të shkurtër prapa dyerve të burgut.
Në një regjim kaq të ashpër, një ëndërr fëminore mund të kthehet në një makth politik, ku më të çuditurit nga të gjithë janë fëmijët e arrestuar, të cilët i bëjnë pyetje vetes se çfarë të keqe kanë bërë.
Këto tre tregime janë më shumë se ato ç'ka shkruar Panjoli për diktaturën. Ato ilustrojnë dhe ndriçojnë nëpërmjet autobiografisë të gjitha krijimet kadareane. Autobiografia plotëson imagjinaren.
"Koha e parasë", për shembull, nuk do të ishte botuar në asnjë rast nën regjimin stalinian, sepse ishte e ndaluar të thuhej se në një vend ku pushteti kishte legjitimitetin e popullit mund të hidhje në burg "kalamajtë".
Nuk ishte gjithashtu e mundur ta botoje këtë tekst menjëherë pas rënies së këtij regjimi, sepse ndonjëri do të mendonte se shkrimtari ka dashur të hiqet si një i persekutuar i orëve të para: "E shihni! Që në adoleshencën time...".
Si "Kronikë në gur" (që mund të ishte titulluar "Koha e leximeve të para", le të kujtojmë Mak- bethin dhe Homerin), këto tre tregime shpalosen në vijën e thyerjes midis botës së vjetër e botës së re, që është në lindje e sipër. Pikërisht në këtë ndarje merr zanafillën tensioni që kanë këto tre tekste.
Tregimtari kalon në këtë kohë periudhën e tij të zbulimeve të mëdha, e pikërisht atë të vështirësisë, të dhimbjes dhe të bukurisë së të shkruarit. Adole- shenti i "Kohës së shkrimeve" bie shumë shpejt që lart, por kjo periudhë fillestare do të jetë e frytshme, sepse ai mëson të mos heqë dorë që në zhgënjimin e parë, dhe e kupton që pasioni, ai gjithashtu, ka një çmim.
Adoleshent, pastaj student në "Kohën e dashurisë", ai pyet veten mbi kujtimet dhe përje- tësimin e gjërave, mbi "pathyeshmërinë dhe nostal- gjinë". Shumë shkrimtarë të mëdhenj kanë dashur të kujtojnë nëpërmjet teksteve të shkruara dashuritë e tyre të para.
Këto tekste janë përgjithësisht të ngjeshura, intensive. Dëshmi për këtë janë tekstet e Samuel Beketit apo të Ivan Turgenievit. "Koha e dashurisë" është shkruar në afërsi me to. Ky tregim siguron lidhjen me romanin e fundit të madh biografik të veprës së Kadaresë "Muzgu i perëndive të stepës", sepse ai shërben si rrip lidhës midis rinisë së hershme në Gjirokastër dhe kohës së studimeve në Moskë 1959-1960.
Komente mbi autorin
"Nuk dyshoj që Kadareja është një shkrimtar heretik. Nuk është e mjaftueshme ta quash atë, siç kam thënë dikur, Jetvushenko shqiptar. Jetvushenko është thjesht një rebel. Dallimi midis një rebeli dhe një heretiku është se i pari shpreh zemërimin e tij në mënyrë spazmodike, i cili mund të përmblidhet pas pak, ndërsa heretiku është i qëndrueshëm në kundërshtimin e tij, ka një vijë veprimi dhe një strategji të sjelljes që buron nga parimet."
Arshi Pipa
"E kanë krahasuar me Gogolin, me Kafkën, me Oruellin. Por ai i Kadaresë është zë origjinal, universal, e prapë me rrënjë të thella në tokën e vet."
Shusha Guppy, Independent on Sunday
"Ismail Kadare është pa dyshim shkrimtari më i shumanshëm i kohës sonë."
Alain Bosquet, Le Quotidien de Paris
"Kadare është i rrahur në të gjitha dallgët e artit modern bashkëkohor. Veçse ai gëzon avantazhin e madh që kurrë të mos ketë pasur nevojë të çajë kryet për recensentët gjermanë. Ai ka mundur ta mbrojë veshjen e artit të tij nga gjithë luspat e shëmtuara të "izmave" zhurmëmëdha, aq shumë të çmuara prej "doktorëve" tanë të kritikës... Vepra e tij, sa ç'është ushqim shpirtëror, po aq është edhe art sublim."
Michael Kleeberg, Die Welt
"Gjëja më ideale në letërsi është kur lexon diçka të sapobotuar dhe e kupton që kjo do të bëhet klasike. Kjo gjë ideale ka për titull përmbledhjen "Përballë pasqyrës së një gruaje" dhe i përket më të madhit shkrimtar gjallë të kohës: Ismail Kadaresë."
Guillaume Allary, Elle
"Çdo vit, pothuaj gjatë një dhjetëvjeçari, Kadareja u ka dhënë lexuesve të vet nga një roman, që i befason dhe i shtang ata, i prek në shpirt, u ngjall ndjenja e mendime të thella... Ka ardhur koha që Kadareja ta marrë çmimin që meriton... Jepjani Kadaresë çmimin Nobel!"
Magazine Litteraire
"Një nga romancierët më të shquar të kohës sonë, në të gjithë botën dhe në të gjtha gjuhët."
Bruce Bawer, Wall Street Journal
"E kemi thënë më parë dhe do ta themi prapë: kur do ta njohë Stokholmi kalibrin e jashtëzakonshëm të këtij shekulli?"
Figaro Littèraire, Paris
"Ismail Kadare është një shkrimtar që krijon hartën e një kulture të tërë, të historisë, pasionit, folklorit, politikës dhe katastrofat e saj. Ai është një shkrimtar universal me një traditë narracioni që e ka origjinën nga Homeri."
John Carey
"Kadare mundi titanët ndërkombëtarë të letërsisë me çmimin Booker."
The Guardian
"Është kjo anë vizionare, që përbën forcën madhore të një njëzet librave të Kadaresë, romancier që rrok historinë me një frymë të fuqishme shekspiriane."
Histori e Letërsisë Europiane, Hachette, Paris
"Me njërën këmbë në Shqipërinë e moçme, gojore dhe legjendare, ende në rrëqethjen homerike dhe me këmbën tjetër në modernitetin më të spikatur dhe më finok, Kadareja gjendet në kapërcyell të të dy botëve dhe nga kjo rrethanë e jashtëzakonshme vepra e tij krijon akorde të fuqishme dhe të goditura."
Dominique Fernandez