Fundi i mitit, Ali Podrimja

Titulli: Fundi i mitit
Origjinali: Fundi i mitit
Gjinia: Tregime
Autori: Ali Podrimja
Shtëpia botuese: Onufri
Viti: 2007
Fq. 114
Pesha: 0. 187 kg.
ISBN: 978-99943-42-40-2

Koment nga Sadik Bejko

Ali Podrimja është poet dhe eseist i njohur. Në këtë libër ai ka dhënë diçka përtej këtyre dy kufijve. Ka derdhur diçka më përtej poezisë dhe esesë. Për shkrimtarin gjithmonë ka një kufi. Matanë këtij sinori përherë mbeten tema ide, imazhe që nuk mbruhen dot në format shkrimore të provuara dhe të mirëpritura nga ai. Ç'duhet të bëhet me këtë lëndë? Mos vallë është materie e tepërt që duhet derdhur?

Në këtë libër shkrimtari është ndeshur me kufijtë e vet, me atë lëndë që endet atje e këtu edhe thellë brenda tij, por prapë mbetet diku në kapërcyell. Dhe që ta rrokë atë, poeti duhet të provojë medoemos prozatorin, eseisti narratorin. A mund të jetë prozatori një poet? Ç'të re mund të sjellë proza e tij, kur tashmë ai është poet dhe eseist i mirënjohur?

Të gjitha këto dhe të tjera dilema të kapin kur ndodhesh para këtij libri me tregime të një poeti dhe të një eseisti pothuajse klasik në letrat tona. Mos vallë po lexoj prozë, po lexoj poezi, po lexoj ese apo diçka që i përmban që të gjitha të shkrira në njëra – tjetrën? Kjo ka ndodhur me Ali Podrimjen. Dhe ai e ka vendosur ta atakojë kufirin e vetes. Ai tashmë e ka merak që ta shijojë një formë tjetër të shprehjes letrare: të lëvrojë prozën.

Një poet shijon shkrimin e prozës, një poet guxon të jetë prozator. Ajo çfarë do të them më poshtë, është veç shtjellim i këtyre që sapo thashë. E kam ndjekur botimin e tyre të mëparshëm në shtyp me një marrje fryme. Kështu, të sistemuara në një libër i kam lexuar dhe përpirë përsëri. Ka aty mjeshtëri, emocionalitet dhe intimitet.

Janë ngjarje biografike, vende të fëmijërisë, situata të papërsëritshme nga udhëtimet, të cilat ngaqë, si të thuash, poezia nuk i pranon, dalin nga bodrumi i kujtesës, ndërtohen dhe marrin jetë. Derdhen. Që në fillim duhet thënë se këto evokime biografike, kjo narrativë e ndydhur, e njomësht, na e bën të shkrifët atë ngurtësi stili e lënde që stoikisht ka sjellë prej vitesh pena e një krijuesi që di veç të gdhendë në gur e bronz.

Pena e poetit Ali Podrimja. Kështu para nesh zgjohen dhe pulitin sytë arratisje në vendlindje e në botë, arrati në dy a në tri Shqipëritë dhe në diasporat e tyre, arrati tej maleve dhe deteve te vëllamët a te miqtë, në mitologji, në histori e në të sotme dhe të gjitha shkohen si rruazat në perin e prozës së poetit. Kjo lëndë personale është ajo që e ngroh dhe e bën të prekshëm këtë libër.

Një tjetër cilësi është krijimi i etydeve psikologjike, krijimi i atmosferës së ankthit, të së mrekullishmes, të së gëzueshmes. Kjo nuk arrihet me horizontalitetin e ngjarjes. Përkundrazi, me depërtimin në vertikalitetin e një pike në një situatë të dhënë. Si incizimi i gjilpërës në pllakën e gramafonit.

Këtu Podrimja dëshmon të jetë mjeshtër. Te tregimi "Fundi i mitit" me pak detaje ai krijon situatën e rrënimit, të rrokopujës apokaliptike deri te një frikë për vdekje. Nuk vijnë ngjarjet por efekti i tyre. E frikshmja bëhet e gjallë. Ka një energji krijimi për të na e sjellë si të tillë. Po këtë situatë kafkiane e sjell edhe te tregimi "Një Ali megjithatë qenka vrarë".

Te tregimi "Zogu i tejdukshëm" vjen një atmosferë e qelqtë, e ndritshme. Te "Në fund të rrugës së Brehtit", situata e së magjishmes vjen me simbolikën e një llambe përherë të ndezur. E neveritshmja të mbërthen si ngërç i keq te "Miu i stepës".

Këtu letërsia arrin të krijojë atë që nuk thuhet, që nuk është as ngjarje, as detaj, por ajo që është përtej tyre. Dhe situata të tilla me lëndë poetike të së magjishmes nuk mungojnë as në tregimet e tjera.

Ky është një libër i një proze të ngjeshur dhe të dendur. Një prozë ku kalohet me lehtësi nga fakti te meditimi, nga narrativa e konkretes në fantastikë, nga dialogu dhe gjuha e bisedës te thënie që u ngjajnë maksimave, urtive sintetizuese. Parabola, simbolika, narrativja dhe procedimi eseistik ndërkallen në njëra – tjetrën dhe tregimi mund të lexohet si ese dhe njëherësh edhe si prozë poetike.

Ajo që i lidh fijet e të gjitha bashkë në këtë libër, po edhe në librat e mëparshëm, qofshin në prozë a në poezi, është uniteti stilistik dhe tematik. Një autor ka bërë sjelljen më të rëndësishme në një kulturë, kur dëshmon unitetin e stilit, kur kudo është vetvetja. Sapo t'i lexoni këto tregime, do të thoni: po ky është Ali Podrimja, kështu shkruan, kështu ndien dhe mendon ai. Kjo mund të jetë vuajtja, gëzimi a mënyra e të kuptuarit të gjërave prej tij. Në këtë botë krijuese të Podrimjes po hyjnë dhe këto tregime, kjo prozë e cilësive të larta. Mirë se të vijnë.