Titulli: Shqipja totalitare, tipare të ligjërimit publik në Shqipërinë e viteve 1945-1990
Origjinali: Shqipja totalitare, tipare të ligjërimit publik në Shqipërinë e viteve 1945-1990
Gjinia: Gjuhësi
Autori: Ardian Vehbiu
Shtëpia botuese: Çabej
Viti: 2009
Fq. 238
Pesha: 0.291 kg
ISBN: 978-999-563-5-0-1-5
Koment nga Ledi Shmaku-Shkreli
Deri më tash, analizat me natyrë semantike të Ardian Vehbiut kanë shqyrtuar kryesisht stadet aktuale të repertorit gjuhësor, duke nxjerrë shpesh në pah simptomat e lëngatës nga të cilat vuan përdorimi gjuhor sot, sikundër mangësia fjalore, pasaktësia kuptimore apo huazimet e panevojshme.
Mund të thuhet me siguri se Vehbiu mbetet një cilësues aktiv e objektiv i këtyre simptomave. Mjafton të këqyret rubrika tejet e pasur e publicistikës gjuhësore të tij në shtypin e përditshëm, apo përmbledhja e zhdërvjellët "Fraktalet e shqipes" (Excipere, Çabej 2007) për të kuptuar shumësinë dhe kompleksitetin e patologjive ligjërimore të ballafaquara aty.
Natyrisht, përsa kohë ato thjesht evidentohen, kemi të bëjmë vetëm me proces receptimi, i cili, për të qenë i vijuar e funksional, do duhet ndjekur nga një stad i mëtejshëm: perceptimi.Ky perceptim nis duke interpretuar shkaqet prej nga simptomat burojnë; ndaj pra, për mendimin tonë, duke ndjekur rendin e arsyeshëm, "Shqipja Totalitare - tipare të ligjërimit publik në Shqipërinë e viteve 1945-1990" e Vehbiut paraqitet si një punim mëse i pritshëm në studimet mbi shqipen.
Këtu, autori bën një kapërcim të bindshëm, duke kaluar nga vrojtimet semantike, në një tjetër nivel, që i takon një tjetër disipline: filozofisë së ligjërimit.Për nga këndvështrimi global, fatmirësisht Vehbiu në këtë itinerar nuk shënon "risìnë e zakonshme", por ndjek shtegun profesional që përvijoi gjithkush u mor së pari me semantikë, mjaft të sillen ndërmend figura si Ogden, Richards, Miller, Croce, Pagliaro, De Mauro, Auroux, Calvet, e teevona, edhe Maniglier.
Ndërsa për nga këndvështrimi lokal, ku vepra mbetet brenda sinorëve të mendimit shqip, puna qëndron krejt ndryshe; me këtë libër Vehbiu e pajis gjuhësinë shqiptare me të parën monografi në fushë të filozofisë së ligjërimit.
Duke dalë nga skemat e ngurta të debatit gjuhësor "gegnisht apo toskërisht, standard apo jashtëstandard, huazim apo burimor", këtu merret në shqyrtim gjithë ajo karabiná gjuhësore që u ngrit në Shqipëri fill pas luftës, dhe vështrohen në të elementet e manipulimit linguistik që u krijuan e u përsosën për t'i shërbyer ekskluzivisht regjimit politik.
Për këtë ndërtohen paralelizma të goditura kritike me parashikimet orwelliane të "1984" apo me alterimet gjuhësore që u kryen në Gjermaninë naziste e në Bashkimin Sovjetik.Ravgimet filozofike në "Shqipen Totalitare", mbi të dhëna e fakte nga korpusi ynë gjuhësor, nuk mëtojnë të japin pika përmbylljeje siç ndodh rëndom, por të krijojnë pikënisje për rrugën që shpie drejt dëgjimit të "fjalës", madje edhe të "mos-fjalës", aty ku fjala zëvendësohet nga heshtja.
Kësaj ideje i shërben edhe paragrafi i mbramë i monografisë, në të cilin autori shkruan: Shqipja totalitare, si ndërmarrje masive e ndërhyrjes së pushtetit politik në komunikim, ishte e drejtuar para së gjithash kundër HESHTJES. Heshtjes si e vetmja shprehje reale e rezistencës dhe distancimit të publikut nga pushtetarët.
Duke iu referuar po të njëjtës periudhë, totalitarizmit në Shqipëri, poeti Primo Shllaku, pat zgjedhë ta çelë me këto fjalë vëllimin e tij poetik "Lule nate" (2008): Na mbërrijtëm deri te kufijtë e ekzistencës, te koma sociale, te HESHTJA, dhe atje ndërtuem çerdhen tonë të fundit.Nuk është gand, pra, që një gjuhëtar dhe një poet përkojnë në mesazhin filozofik, duke e konsideruar heshtjen si strehëz që individi shqipfolës zgjodhi për t'iu ruajtur molepsjes totalitare.
E kështu njeriu, kjo qenie vullnetplotë, zgjodhi vetë të flasë ose të heshtë. Të flasë jo vetëm kur ka diçka për të komunikuar, por edhe kur ka besim në aftësitë e veta komunikuese; në të kundërt, të heshtë, i shtrënguar nga njëri prej dy motiveve të mësipërme, ose nga të dyja njëherit. I mposhtur nga mosbesimi se nuk do të kuptohet, apo do të "keqkuptohet", ai zgjedh të flasë pak ose aspak; pra të heshtë.
