Hyrje në historinë e gjuhës shqipe, pjesa e parë, Eqrem Çabej

Titulli: Hyrje në historinë e gjuhës shqipe, pjesa e parë
Origjinali: Hyrje në historinë e gjuhës shqipe, pjesa e parë
Gjinia: Gjuhësi
Autori: Eqrem Çabej
Shtëpia botuese: Çabej
Viti: 2008
Fq. 228
Pesha: 0.301 kg
ISBN: 978-99927-33-98-5

Koment nga autori

Po t'i hedhim një vështrim historisë së gjuhës shqipe, dy gjëra të kundërta na bien në sy në këtë temë: në një anë një gjuhë e dëshmuar me shkrim mjaft vonë, në anën tjetër një popull i lashtë, autokton në këto vise të Ballkanit që në kohët e mugëta të prehistorisë... një gjuhë e cila si gjuhë e folur është kaq e lashtë, por si gjuhë e shkruar është kaq e re, sepse e dokumentuar kaq vonë. Ky është një kontrast nga i cili ka për të vuar patjetër çdo histori e kësaj gjuhe.

Perioda pesëqindvjeçare e shqipes së shkruar nuk është veçse një pjesë e vogël nga historia e gjuhës, faza më e re e zhvillimit të saj historik... është një ndërmarrje historikisht e pamjaftë po ta nisim historinë e gjuhës shqipe me dokumentet e para të shkrimit të saj. Se në këtë mënyrë ne do të ndritnim vetëm fazën e re të këtij zhvillimi, e do të linim mënjanë fazat e para, më të gjata. Në këto rrethana ne duhet ta hedhim vështrimin përtej këtyre caqeve.

Do të përpiqemi të zdritim për sa të jetë e mundur edhe ato perioda të gjuhës të cilat ndodhen përpara epokës së fundit, kohës së shkrimit të shqipes. Po bazat për të kryer këtë punë ku do t'i gjejmë? Shqipja është për fat një gjuhë e gjallë. Nga kjo del se dokumentet e shkruara nuk paraqesin të vetmin burim që na bën të njohim gjuhën dhe zhvillimin e saj historik.

Gurrë e gjallë për të gjurmuar historinë është gjuha vetë: gjuha siç flitet sot në popull, nëpër dialekte e nëndialekte, nëpër kolonitë shqiptare, sidomos të Greqisë e të Italisë, të cilat na paraqesin një fazë diçka më të vjetër të gjuhës së sotme.

Kjo gjuhë e gjallë pra, ashtu si flitet më një anë sot, dhe sikundër e gjejmë më anë tjetër të shkruar në monumentet e saj që prej Buzukut e këtej, kjo gjuhë përbën bazën nga e cila do të nisemi për të ngrehur ndërtesën e historisë së gjuhës.

Mbi autorin

Mësimdhënia ka zënë një vend të rëndësishëm në jetën dhe veprën e Eqrem Çabejt. Mësues e pedagog i pasionuar i gjuhës shqipe e i letërsisë, Çabej ka qenë autor tekstesh qysh prej në vitet '30, duke nisur me "Elemente të gjuhësisë e të literaturës shqipe" (1936), tekst mësimi për shkollat e mesme.

Një nga të parët autorë tekstesh për arsimin e lartë në Shqipëri, hartoi qysh më 1947 dispencat "Linguistikë" dhe "Albanologji", tekste për Institutin Pedagogjik, që të dyja botuar pa emër autori. "Projekt i ortografisë shqipe", dispencë e hartuar sëbashku me Aleksandër Xhuvanin e Mahir Domin botohet më 1953 nga Instituti i Shkencave dhe ribotohet më 1954.

Me themelimin e Universitetit të Tiranës më 1956, Çabej është një prej pedagogëve themelues si dhe një nga të parët autorë tekstesh për studentët e këtij universiteti: dispencat e tij "Hyrje në historinë e gjuhës shqipe", "Fonetikë historike e shqipes" kanë qenë tekstet bazë qysh më 1959 dhe për disa vjetë rresht.