Titulli: Fjalori i Gazullit
Origjinali: Fjalori i Gazullit
Gjinia: Fjalor, gjuhësi
Autori: Nikoll Gazulli
Shtëpia botuese: Çabej
Viti: 2010
Fq. 528
Pesha: 0.661 kg.
ISBN: 978-99927-33-61-6
Mbi librin
Dalja sërish në dritë e Fjalorit të Gazullit mëton të rivendosë raporte të drejta ndërmjet dokumentimit të dy korpuseve gjuhësore shqipe, gegë e toskë. Treva e Malësisë së Madhe ku u mbështet Gazulli është burimore dhe shumë pak e cënuar gjuhësisht në krahasim me Shkodrën dhe rrethinat, jo vetëm falë izolimit historik të saj, por edhe për veçoritë gjeomorfologjike që e karakterizojnë.
Banorët e kësaj treve e kanë njohur nga afër edhe bregdetin e Shqipërisë. Ata ngamot zbrisnin tufën për dimërim ndër vende afër detit, ku bora shtron pak, si në Velipojë, Ulqin, Shëngjin etj. Mendohet se mbledhësi i palodhur në zgjedhjet e tij ka pasur edhe një tjetër arsye "misionare" për shqipen: gjuha e malësorëve qe njëherësh edhe gjuha e eposit, gojëdhënave, legjendave e përrallzave, pra ajo kishte dy përparësi:
1. Stadin e lartë të sprovimit e të lavrimit, pikërisht përmes kësaj tradite të shkëlqyer gojore e brez pas brezi.
2. Falë kësaj sprove e këtij lavrimi, shqipja do të qe më e rrokshme nga përdoruesit e saj.
Gamulli u mbështet edhe te fjalorë të tjerë, si i Bardhit, Cordignanos, Leottit, shoqërisë "Bashkimi" etj. Ky fjalor ka shërbyer si bazë e rëndësishme për hartimin e fjalorëve të tjerë pasues.
Mbi autorin
Nikoll Gazulli qe bir i ndritur i fisit të Gazullorëve, filiz i denjë i atij trungu që për shekuj i dha tokës shqiptare njerëz të ditur e patriotë. Lindi në Dajç të Zadrimës më 15 qershor 1895. Si kreu shkollën e mesme në Seminarin Papnor, Shkodër, ndoqi të lartën në Austri e më pas në Romë.
Për shumë vjet punoi në trevën e Malësisë së Madhe (famulli i Shkrelit), duke gjurmuar në katundet e kësaj famullie e gjetiu, si Kelmend, Hot, Pukë, Dajç i Bregut të Bunës, Ulqin etj. Mblodhi dhe hulumtoi me seriozitet shkencor për vite me radhë mijëra fjalë të rralla, shprehje frazeologjike, lëndë onomastike (emra vendesh, lumenjsh, fisesh etj.), gojëdhana, fakte historike etj., të cilat i përmblodhi në dy veprat e tij madhore "Fjalorth i ri" (fjalë të rralla të përdoruna në Veri të Shqipnisë), Tiranë, 1941, përfshirë në "Visaret e kombit", XI, dhe "Fjalor onomastik", botuar pjesë – pjesë në revistën "Hylli i Dritës" nga nr. 2, fruer 1939, vjeti XV, f. 120 – 129 e gjer në nr. 9 – 12, 1943, fq. 391 – 406 (shkronjat A – K), gjithsej 21 numra të revistës, në 173 faqe, (i papërfunduar).
Fjalorth i ri i Gazullit, së bashku me Fjalorth i ri, fjalë të rralla të përdoruna në jug të Shqipnis, Tiranë, 1941, ("Visaret e Kombit", XII) të Pano Tases, janë të parët fjalorë krahinorë te ne, ndërsa "Fjalor onomanistik"i Dom Nikollit, si i pari i kësaj natyre në shqip, tregon pos tjerash se ai është ndër themeluesit e kësaj dege leksikografike.
