Stina e armëve (kopertinë e trashë), Petro Marko

Titulli: Stina e armëve (kopertinë e trashë)
Origjinali: Stina e armëve
Gjinia: Roman
Autori: Petro Marko
Shtëpia botuese: Omsca – 1
Viti: 2003
Fq. 464
Pesha: 0.59 kg
ISBN: 978-99927-52-31-9

Mbi autorin

Lindi ne fshatin Dhërmi të Bregut. U rrit nga gjyshja Mama Mille. I ati ishte pasuruar nepërmjet tregtisë së qitros. Por e la të vogël sepse u sëmur gjatë internimit në ishujt e Tirrenit nga italianët. Që kur ishte nxënës i shkollës tregtare në Vlorë, që e nisi më 1924 dhe e kreu në vitin 1932, filloi të shkruajë poezi dhe proza të shkurtra.

Në atë shkollë pat, ndër të tjerët, si drejtor arsimtarin e studiuesin Kolë Kamsi, dhe si mësues Ernest Koliqin; shkollë në të cilen jepnin mësim dhe shumë mësues italianë, një nga këto i prezantoi me "Manifestin" e Marksit. Pasi kreu shkollën sorollatet nëpër Tiranën e zymtë të asaj kohe në kërkim të ndonjë pune derisa takohet një ditë me Hilë Mosin, asokohe Ministër i Arsimit, i cili e caktoi mësues në Dhërmi.

Më pas transferohet për në Dhuvjan të Dropullit. Mosi do t'i thoshte "Të shkruesh vjersha. Vjersha asht shprehja ma njerëzore e mendimit dhe e zemrës". Qëndron në kontakt të vazhdueshëm me shtypin komunist, nepërmjet gazetave greke, të cilat ia jepte Asim Vokshi. Nga një ngatërresë që pati, u gjet preteksti se Petrua i jepte nxënësve literaturë komuniste (akuzë e pavërtetë).

Kështu që u detyrua të largohej për herë të parë në Greqi, qëndron në Korfuz, ku bie në kontakt me emigrantët politikë të atjeshëm me në krye dr. Omer Nishanin. Pastaj niset për në Athinë, ku kishte të vëllanë Dhimitrin (Mimon), që ishte larguar që fëmijë nga Bregu. Atje hyn në fakultetin e letërsisë, por përjashtohet pas një debati me rektorin të cilin Petroja i thoshte se "turp për ju që ende jetoni në kohë të Bizantit!...", ngaqë ai e shikonte si turp që një himarjot të ishte mësues i shqipes.

Nëpërmjet punëdhënësit të së vëllait krijohet mundësia të hyjë në një shkollë jo shtetërore, në fakultetin ekonomiko - politik. Shqyrton mundësinë të shkojë në Bashkimin Sovjetik, ku në atë kohë ishte dhe Sejfulla Malëshova, Ali Kelmendi e Tajar Zavalani, por bie poshtë si mundësi. Kthehet pas vendosjes të qeverisë liberale të Mehdi Frashërit në verë 1935.

Planifikohet Kryengritja e Fierit që dështon që në zanafillë e Riza Cerova vritet nga shtypja e Hamit Matjanit, dhe ikën nga Vlora për në Korfuz. Kthehet në nëntor pasi Branko Merxhani e Ismet Toto e thërrasin ngaqë do hapej një gazetë ("Koha e Re") si organ i qeverisë.

Gazeta mbyllet pas një artikulli bombastik mbi punëtorët e Kuçovës që Ethem Toto, asokohe Ministër i Brendshëm e pa si reaksionar e komunist. Shëtit nga një gazetë në tjetrën ("Illyria", etj.), dhe më 1936 boton revistën "ABC" bashkë me Branko Merxhanin, Dhimitër Godellin, Zavalanin, Migjenin, e cila u mbyll pas numrit të dytë. E internojnë në Porto Palermo (2 javë) e pastaj në Llogara, lirohet me interesimin te Merxhanit e I. Totos.

Bashkëpunon në "Përpjekja shqiptare" e B. Merxhanit, që Brankoja donte t'a vinte si antipod i "Hylli i Dritës". Por largohet pasi Merxhani shkroi artikullin "Pse nuk jam marksist" i detyruar nga censura e kohës. Pasi në një gazetë tjetër del haptas me idetë e tij pro - proletariatit, i bie halë në sy Musa Jukës, i cili për ta pajtuar i propozon postin e zv/prefektit në Himarë.

Petro i jep fjalën se do e pranojë pasi të shkojë në Athinë e të japë ca provime, por duke lexuar mes rreshtash korrupsionin. Takohet me Migjenin para se të niset (1937), dhe pastaj me të mbërritur në Athinë merr anijen për në Francë, Marsejë. Anija i ra përreth Mesdheut (Izmir, Xhafa, Aleksandri, Tripoli). Mbërrin në Marsejë, dhe gjen në Paris Llazar Fundon e Ali Kelmendin.

Merr direktivat nga një "shok" serb që mbante si nofkë "Robert" dhe caktohet kryetar i grupit prej 113 që u nis për në Albacete ku ishte qëndra e Brigadave Internacionale. Bashkohet me vullnetarët e brigadës "Garibaldi" në Spanjë, shkon për në Kuintanar de la Republica. Merr pjesë në Mbledhjen e Shkrimtarëve Antifashistë në Valencia, ku ishin edhe Ernest Hemingway, Pablo Neruda, etj.

Lëviz nga Estremadura, Aragona, Gondez e mandej prapë në Francë, ku herë në Paris e herë në Grenoble i financuar nga Ndihma e Kuqe Internacionale i veshur me petkun dhe karizmën e interbrigadistit (vullnetar me brigadat internacionale) u ngarkua me agjitacionin në rininë universitare të Grenoble. Hyn në Itali nga fundi i vitit 1939. Pas shumë vitesh kthehet në atdhe sepse Kominterni kishte porositur të dërgonte legalisht ose jo të gjithë komunistët në vendet e tyre.

Kthehet në Dhërmi dhe mendon pajtimin me Dukatin, hasmëri të vjetra. Në Vlorë nis e harton trakte, shqip e italisht, kundër fashizmit. E burgosin, në Vlorë, në Tiranë (maj 1940)... pas marsit 1942 e nisin për në Itali, Palermo e Ustikë. Shkruan "Një natë e dy agime", poemat "Nase labi", "Horizonti në kuletë", "Parada e të uriturve", romanet "Kodashi", "Rrugëve të luftës", "Nisja pa mbarim", "Bija e kapitenit"... Pas çlirimit te jugut të Italisë nga forcat aleate anglo - amerikane çan burgun së bashku me të burgosur të tjerë dhe kalon në zonat e çliruara Italiane.

Në vitin1944 arrestohet nga gjermanët nga të cilët shpëton në sajë të mësuesit të gjimnazit, E. Koliqit dhe po atë vit kthehet në Shqipëri. Në përfundim të Luftës Antifashiste në vitin 1944 kthehet në Shqipëri duke organizuar edhe ardhjen e gati 300 shqiptarëve të tjerë në kohën kur shqiptarët kishin mbetur pa kurrfarë organizimi.

Kur kthehet në Shqipërinë e çliruar, ftohet që të qëndrojë në krye të gazetës "Bashkimi" në Tiranë nga 1945 - 1947, nga një kontroll i befasishëm i gjejnë shkrime jashtë vijës së partisë, (shkruan se Hysni Kapo e shpëton nga pushkatimi) lirohet më 15 maj 1950. Në vitin 1957 mësues në teknikumin "8 Nëntori". Boton "Hasta la vista" në vitin 1959. Në vitin 1973 i hiqet e drejta për botim. Më 1975 i fusin në burg të birin. Vdes më 27 dhjetor 1991 dhe varroset sipas amanetit pa ceremoni.