Pak mall për socializmin, Ina Kosturi

Titulli: Pak mall për socializmin
Origjinali: Pak mall për socializmin
Gjinia: Ese
Autori: Ina Kosturi
Shtëpia botuese: Ombra GVG
Viti: 2009
Fq. 141
Pesha: 0.151 kg.
ISBN: 978-999-43-44-20-X

Mbi librin

Jemi në vitet e para pas '90- ës. Personazhi ikën në Firence në një shkollë arti. Në një moment, kur rastësisht diku sheh një degë hurme, i kujtohet jeta e saj në Tiranë. Në mendje i vijnë të gjitha. Kohët i përzihen, dhe para i dalin imazhe të një kohe të ikur tashmë. Ishte komunizëm. Teksa kujton, ndjen pak mall... Kështu fillon libri "Pak mall për socializmin, i violinistes Ina Kosturi.

Në një pasazh të këtij botimi të "Ombra GVG", ajo shkruan: "Tërë të shkuarën e munduar e të ndaluar e kishin shpallur në ca tabela të ndriçuara lokalesh e dyqanesh. Ishin lumturuar nga e gjitha. Gjithë këta emra po i bindnin se po ndryshonin. Në rehatinë e klubeve e të papunësisë, ndonjëherë iu sulën politikës.

Të flisje kish qenë e ndaluar, tashmë ishin të lirë, e këtë kishin nisur ta shijonin në hallet e tyre të përditshme. Të ndrydhur për vite të tëra, si për të dënuar të shkuarën, jeta e zakonshme e njerëzve të thjeshtë u ngarkua me politikë". Është libri i saj i tretë, e është një botim me të cilin ajo del jashtë botës së violinës.

Libri i saj i parë, "Përtej personales" kishte artikuj kritikë, i dyti "Talente të heshtur" fliste për profesionalizimin e instrumentistit, të violinistit në përgjithësi. Ndërsa, libri i saj i tretë, "Pak mall për socializmin" vjen në formën e një eseje, ku personazhi kryesor futet në botën e kujtimeve të ditëve nën komunizëm, duke i sjellë në ato kujtime, jo anën e errët të regjimit, por momentet e bukura të një jete, që gjithsesi qe jetë e jetuar në kryeqytetin e Tiranës.

Ju sapo keni botuar librin me titull "Pak mall për socializmin". Për çfarë flet ky libër?

Libri është një ese, një gjini jo shumë e lëvruar dhe e lexuar. Ka një pikënisje personale, e megjithatë unë e zhvesh personazhin nga muzika. Personazhi ikën nga Shqipëria në Firence, ku futet në një shkollë arti atje. Atje ajo gjen një jetë tjetër nga ajo shqiptare. Jemi në vitet e para pas rënies së komunizmit.

Duke marrë spunto nga ajo që ndesh në këtë shkollë arti, në një qytet vjetërsirash luksoze, siç e quan personazhi qytetin e Firences, ajo kujton vitet e jetës së saj në Shqipëri. Një jetë nën socializëm, por që teksa sheh ditët e saj në të, i duket një socializëm i ëmbël, edhe pse qe një periudhë kohore që shqiptarët e përjetuan trishtë e me vuajtje.

Edhe pas këtyre, ajo, ashtu si ishte, qe jeta e tyre. Personazhit i kujtohet gjithçka pasi sheh diku një degë hurme. Asaj para syve i dalin ditët e kaluara në kryeqytet, ditët e një Tirane aq të dashur. Nisur nga kjo, pa iu ndarë muzikës, ajo fillon të bëjë një analizë, një grafikë të asaj që mban mend, dhe i duket se gjithçka i ngjason një partiture.

Ajo nuk do që të japë një imazh të rëndë të kujtimeve të saja, sipas shumë shablloneve me të cilat ne jemi munduar ta prezantojmë regjimin, por është një ndërthurje momentesh, një ecje nëpër disa rrugë të qeta e të buta.

Sa ka ndërhyrë politika në faqet e këtij botimi?

Kjo ese i ndahet politikës, nuk ngelet te ajo, e anashkalon atë, edhe pse ka tendenca për të ndaluar tek fenomene të caktuara të jetës politike. Kjo, në fund të fundit, është diçka që lë gjurmët e saj, dhe është sfondi ku personazhi endet, por ndërkohë ajo anashkalohet.

Më pas gjërat shihen me realizëm dhe pa pasion, e kjo është e veçanta e librit. Libri i punuar shumë shpejt, për gati një muaj, ka fjali të gjata që më kanë ardhur natyrshëm. Letërsia dhe violina janë dy rrugë që ecin shumë paralelisht, ndonëse ne jemi mësuar t'i shohim shumë të ndara nga njëra-tjetra.

Pse vendosët ta shkruanit këtë libër, çfarë ju ngacmoi?

Po kaloja një periudhë të qetë të jetës sime, pasi sapo kisha përfunduar me sukses maratonën e katërt të muzikës vilonistike. Nxora një DVD që u fut në fondin e Bibliotekës Noliane në Boston të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, pas këtij suksesi dhe një letre falenderimi që nga erdhi nga Biblioteka, po kaloja një moment pauze, pa konverte dhe më erdhi fare natyrshëm shkrimi i kësaj eseje.

Libri kërkonte vetëm përkushtim. Nuk e kisha menduar botimin kur isha pothuaj drejt fundit. Rastësisht ndesha në lajme informacionin e hapjes së Panairit të Librit dhe i kërkova shtëpisë Botuese "Ombra GVG" shtypjen e tij. Shpesh gjërat spontane dalin më mirë.

A ka një mesazh për të përcjellë tek lexuesi ky libër?

Libri ka disa mesazhe. Në thelb të tranzicionit duhet të mendojmë se çfarë po përjetojmë. Me gjithë atë zallamahi të përhershme, ne prapë nuk i ndahemi realitetit shqiptar, e me gjithë klimën politike tepër të egër që ishte nën komunizëm, ka pasur edhe një jetë të përditshme, një kohë të bukur që iu vodh asaj klime.

Unë e përshkruaj atë që ndjen personazhi kur ikën në Firence, në një liri të plotë, ka disa gjëra që u çojnë një mesazh nga e shkuara, e kjo e fundit na dërgon në jetën tonë të përditshme me dhjetëra probleme të vogla e të mëdha me të cilat na duhet të përballemi. Edhe pse ka vite që e kemi lënë pas atë epokë, na duhet kohë që të përshtatemi me jetën e re. 50-vjeçari la gjurmë të mëdha.

Përveç dukurive fizike apo atyre që ishin fenomene të dukshme të kohës, unë jam përpjekur që t'i trajtoj të gjitha me realizëm. Komunizmi, përveç damkës së zezë, na la edhe gjëra të tjera. Një moment që unë e kam përjetuar me ndjeshmëri ka qenë ai i ndërtimit të veprave energjetike, hidrocentralet dhe tunelet. Këto, pavarësisht se mbajnë një datëlindje socialiste, përbëjnë një pasuri shqiptare.

I kam paraqitur gjërat me realizëm, pa dashur të vijoj me idenë e kritikës, sepse ajo është e vlefshme kur ka vërtetësi. Libri i jep të dyja anët e medaljes. Spikerët e lajmeve sot vazhdojnë të japin herë pas here kuotat e liqenit, duke harruar se ai liqen prej të cilit sigurojmë energjinë është monument, edhe pse i përket socializmit. Ne akoma jemi shumë pasionantë, por gjërat duhen parë me gjykim.

Përveç këtyre veprave të mëdha të ndërtuara nga komunizmi, për çfarë tjetër ndjeni ju mall nga ajo kohë?

Çdo njeri ka mall për jetën e tij. Në një sens më të gjerë, gjithkush ka mall për jetën e tij në një kohë të shkuar, pavarësisht se si ka qenë ajo kohë, e vështirë, e stonuar, e turbullt, e errët, në fund të fundit është pjesë e kujtimeve të atyre njerëzve që e kanë përjetuar.

Ajo që mua më ka bërë përshtypje është optimizmi i shqiptarëve. Personazhi e vlerëson shumë mënyrën se si njerëzit e vendit të saj e jetonin jetën. Edhe në momentet më të vështira, në kohë shkatërrimesh, ne jemi ngritur përsëri dhe e kemi rifilluar jetën duke kërkuar më të mirën.

Marrë nga Gazeta Shqiptare online, dt. 07/12/2009, Fatmira Nikolli