Maks Velo, jetë paralele

Titulli: Maks Velo, jetë paralele
Gjinia: Histori
Shtëpia botuese: UET Press
Viti: 2018
Fq. 254
Pesha: 0.367 kg.
ISBN: 978-9928-236-57-9

Mbi librin

Në këtë libër ne kemi bashkangjitur disa nga fotot e veprave të fotografuara në hetuesi, më pas të djegura në kaldajën e Gjykatës së Tiranës nga Ruko Sako, me urdhër të kryetarit të gjykatës, Viktor Konomi.

Nga ky koleksion kanë shpëtuar disa vepra që artisti ia pat dhuruar mikes së tij franceze, Odile Daniel, dhe një vepër e ruajtur në familjen Kadare. Bëhet fjalë për veprën "Vallja labe" që çifti Kadare e vendosi në dhomën e gjumit për ta ruajtur për gati 20 vjet.

Vetë Kadare e shihte këtë vepër si të bukur e dramatike, duke parë atyr reflektimin e një bukurie që arrinte të sfidonte dhe frikën e një bastisjeje që mund t'ia behte nga momenti në moment.

Ky është një rast unikal në historinë e vendeve ish – komuniste, kur shkrimtar mbron një artist duke i strehuar veprën në shtëpinë e tij. "Ndonjëherë mendoja në duhet t'ia ndryshoja emrin, pasi do të ishte më e lehtë për ta ruajtur dhe emri i tij Velo mezi dallohej", do të kujtonte Kadare kohë më parë teksa e pyeta për këtë histori.

Publikimi i plotë i dosjes nga UET Press së Velos është ndoshta biografia më e mirë që ai do të ketë ndonjëherë, realizuar nga ata që kërkonin ekzekutimin e tij. Nga dokumenti i parë deri tek i fundit (106), ju do të shihni ngjarje e njerëz që bënë jo vetëm historinë e jetës së Velos, por dhe historinë e artit shqiptar nën komunizëm.

Pjesa më e madhe e denoncuesve të tij janë artistë, emra që janë shënjuar artin e socrealizmit, apo që ende i lexojmë si historia e artit tonë. Dosje që lexohen si një libër triller duke na shpalosur si në një film bardhë e zi Shqipërinë komuniste, aparatin e survejimit, i cili nuk hezitonte të hynte deri në shtëpi. Nga një faqe në tjetër ju mund të shihni sesi eleminohet një artist, me një tjetër lloj vrasjeje që është më e rënda, e dhemb më shumë.

Në asnjë pikturë surrealiste që në atë kohë përpiqej t'i gjente në librat e ndaluara që i merrte në Bibliotekën Kombëtare, Maks Velo nuk mund të ketë parë surrealizmin që gjendet në dosjen e tij.

E gjithë skena e artit shqiptar gjatë diktaturës nuk është gjë tjetër veçse një shpikje e komunizmit për t'i shërbyer atij. Këto raporte tregojnë qëndresën e një artisti ndaj ideologjisë së kohës dhe sesi mund ta ruash moralin edhe në kushtet e një represioni totalitar.

Rasti Velo është një ndër rastet që e lartëson kulturën shqiptare, e cila në kushtet e një prej diktaturave më të egra arriti të prodhonte një artist të këtij profili.