Dritë e gushtit, William Faulkner

Titulli: Dritë e gushtit
Origjinali: Light in August
Gjinia: Roman
Autori: William Faulkner
Shqipëroi: Granit Zela
Shtëpia botuese: Onufri
Viti: 2017
Fq. 480
Pesha: 0.804 kg.
ISBN: 978-9928-226-73-0

Koment nga përkthyesi

Kur Uiljam Folkneri (1897 – 1962) nisi të shkruajë romanin "Dritë e gushtit", në vitin 1931, romanin e tij të shtatë dhe një prej romaneve më të rëndësishëm të shekullit të njëzetë, ai ishte tanimë shkrimtar i shquar.

Folkneri ishte një shkrimtar që kishte gjetur zërin e vet jo vetëm si autor i romaneve "Flamuj në pluhur", "Bujë dhe tërbim", "Në shtratin e vdekjes" dhe "Faltorja", tre romanet e fundit përgjithësisht të pranuara ndër veprat e tij më të rëndësishme, por ngase zotëronte mjeshtërinë e të shkruarit aq sa për të zënë një vend të lavdërueshëm në letrat amerikane.

"Dritë e gushtit" (1932) mishëron jo vetëm mjeshtërinë e shkrimtarit të sprovuar por edhe zotësinë e romancierit që kërkon shtigje të reja në artin e romanit. Pas risive kulturore të romaneve "Bujë dhe tërbim" dhe "Në shtratin e vdekjes" si dhe përshkrimeve gotike të zvetënimit në botën e romanit "Faltorja", Folkneri pasqyron në këtë roman, një interes të posaçëm për Misisipin e Veriut, në mbretërinë e tij imagjinare të Joknapatafës.

Duke iu kthyer një forme pak më tradicionale të kompozimit të subjektit, ai i kushtoi më shumë vëmendje thelbit të rrëfimit në vetvete bashkë me personazhet që popullojnë një kontekst të mirëpërcaktuar gjeografik, historik dhe kohor.

Sipas Malkolm Kaulit, "Dritë e gushtit" është roman që vlerësohet mes kryeveprave të tij. Ky roman futet thellë në çështje thelbësore lidhur me racën, fenë, seksualizmin, rolin e kujtesës tek vetëdija dhe të shkuarën njerëzore duke shfaqur ngurtësinë morale të një bashkësie të tërë.

Romani ka një galeri personazhesh dhe skenash të gdhendura mjeshtërisht që përsillen rreth njëra – tjetrës dhe së fundi bëhen njësh në një qendër të padepërtueshme, personazhi i Krishtlindit.

Po aq larg nesh dhe autorit që e ka krijuar sa është nga shoqëria përreth tij, Krishtlindi ka diçka që nuk e rrëfen deri në fund për veten, disa pamje në skutat e qenies të cilat ne ndjejmë se kemi nevojë t'i kuptojmë.

Po kaq e dukshme sa largësia është fakti se ai personazh, emri i të cilit mbart plot mister: Xho Krishtlindi... Megjithatë, mister mbetet kuptimi i "Dritë e gushtit" sepse padepërtueshmëria tek jeta e Krishtlindit bëhet mënyra e vetme me të cilën Folkneri mund të nyjëtojë një të vërtetë më të madhe se njerëzorja, plotësinë e qenies rreth të cilës Linda, Hajtaueri, Bajroni, Xhoana, Hainsi, Grimi janë hije njerëzore.

Folkneri donte ta titullonte këtë roman në fillim "Shtëpia e zymtë" dhe ta përqendronte atë mbi atë Gejl Hajtauerin, një nga ata romantikët e pashërueshëm që nxjerrin në pah të kaluarën heroike të paraardhësve të tyre të Konfederatës.

Hajtaueri humbet gjithçka: kishën, gruan, kuptimin e jetës dhe megjithatë përfaqëson një anë të nihilizmit të Folknerit. Duke ndihmuar në lindjen e fëmijës së Linës, ai ka rastin të rifillojë të jetojë. Do shkojë kështu drejt një heroizmi moral duke u përpjekur, edhe pse më kot, të shpëtojë Xho Krishtlindin nga dhuna e turmës.

I pyetur për titullin e romanit, Folkneri dha këtë shpjegim: "Ka të bëjë me atë që ndodh në gusht, në Misisipi, gjatë disa ditëve afërsisht në mes të muajit, ti ke ndjesinë e përjetimit të vjeshtës, ajri është i freskët dhe drita ka një shkëlqim të atillë sa ngjan se nuk është dritë e kohës sonë por vjen nga një kohë e lashë, koha e antikitetit.

Vjen nga koha e hyjnive dhe Satirëve dhe zotave grekë, dritë që vjen diku prej Olimpit. Kjo lloj drite zgjat vetëm një apo dy ditë, dhe pastaj zhduket, por kjo ndodh në gushtin e çdo viti në Misisipi, dhe kjo është domethënia e titullit. Për mua, ai ishte një titull i kënaqshëm, domethënës, ngase sillte në kujtesë ato kohë, një përndritje më e lashtë se qytetërimi ynë kristian."

"Dritë e gushtit" është roman i qëndresës shpresëplotë kundrejt vdekjes dhe rrëfen tre histori: historinë e gruas së re dhe të pafajshme Linda Grouv në kërkim të babait të fëmijës së saj të palindur; historinë e Gejl Hajtauerit i cili jeton në të shkuarën me historitë e dikurshme të kalorësve të Konfederatës, dhe historinë e Xho Krishtlindit, me njërin prind të bardhë dhe njërin zezak, kësisoj me prejardhje të përzier racore.

Folkneri e nisi shkrimin e romanit duke mos pasur ide tjetër përveçse personazhit të një gruaje të re, Lina Grouvit, shtatzënë, duke u çapitur e vetme në rrugët e një qyteze të huaj, e mbetur pa asgjë, dhe e vendosur për të gjetur të dashurin e saj.

Ajo mund të jetë forma e shkurtër e emrit "Helena" pse "Magdalena" de kësisoj, kombinon bukurinë dhe ngasjen seksuale të Helenës së Trojës dhe ngjyresën kuptimore të Magdalenës, prostitutës së shëlbyer.

Personazhi i Lenës të kujton edhe tipare të Virgjëreshës Mari dhe fëmija të cilën ajo lind mund të konsiderohet si një fëmijë Krisht.

Komente mbi librin

"Për të rinjtë në Francë, Folkneri është Zot."

Jean – Paul Sartre

"Për më tepër, krah për krah me Xhojsin dhe ndofta më shumë se ai, Folkneri është ekspertimentalisti më i madh ndër romancierët e shekullit të njëzetë."

Gustaf Hellström

"Është risuesi më i skajshëm në historinë e prozës amerikane, shkrimtar që përbën shkollë për avangardën e Europës dhe Amerikës Latine."

J. M. Coetzee

"Folkneri na ka dhënë, dhe vazhdon të na japë, një mësim të madh i cili nuk është vetëm mësim për formën artistike, për përdorimin modern të barokut, por është edhe një mësim i thellë historik se si të trajtojmë dukurinë e humbjes, si të pranojmë në histori mundësinë e tragjikes, është gjithashtu një mësim i thellë letrar, sepse bën zbulimin e romanit nëpërmjet romanit, zbulimin e fabulës e subjektit nëpërmjet rrëfimit të tyre, zbulimin e personazheve nëpërmjet mundësisë që u jep atyre për të vepruar."

Karlos Fuentes

"Marrëzia e librit "Dritë e gushtit" pasqyron besnikërisht marrëzinë e shoqërisë sonë. Folkneri bën mirë që thekson qetësinë dhe ngadhënjimin e tragjedisë së fundme të Xho Krishtlindit, sepse ajo që e bën të paharrueshëm është të qenit njësh me marrëzinë e librit dhe të kombit."

Harold Bloom