Shqipja në kapërcyell, epoka dhe gjuha e Gjon Buzukut, Eqrem Çabej

Titulli: Shqipja në kapërcyell, epoka dhe gjuha e Gjon Buzukut
Origjinali: Shqipja në kapërcyell, epoka dhe gjuha e Gjon Buzukut
Gjinia: Gjuhësi
Autori: Eqrem Çabej
Shtëpia botuese: Çabej
Viti: 2006
Fq. 170
Pesha: 0.263 kg.
ISBN: 978-99927-33-68-3

Mbi librin

"Të studiosh Buzukun do të thotë t'i shkosh gjuhës shqipe në themel" – shkruan Çabej më 1951, në fillim të një dekade të jetës së vet që do t'ia kushtojë thuajse tërësisht bash studimit të Buzukut. Kjo punë do të rezultojë fillimisht në tekstin që keni në dorë, i cili pa dritën e botimit së pari në vitin 1955 në katër numra të "Buletin për Shkencat Shoqërore" të Institutit të Shkencave.

Studimi i thellë që i bën Çabej epokës e gjuhës së Buzukut do të kurorëzohet më pas në vitet '60 me botimin kritik në dy vëllime të Mesharit. "Ç'vend i përket Gjon Buzukut në vijën e zhvillimit të jetës mendore në atdheun e tij?...

Ai na duket se qëndron në kapërcyell: në kapërcyell nga Mesjeta në kohë e re, në kalim nga Arbënia paraturke kristiane në Shqipërinë turke të islamizuar... kalimin nga shqipja mesjetare në të renë ose, siç do të doja ta quaja unë, nga shqipja e mesme në shqipen e re..."

"Shqipja në këtë gjysmë mijëvjeçari që kur njihet si gjuhë nuk ka pësuar ndryshime të mëdha. Zhvillimi i saj mua më duket se është përshkuar nga kryesisht në dy drejtime. Së pari, nëpër një thjeshtim të sistemit gramatikor... Së dyti në një largim të dy dialektevet kryesore gegërisht e toskërisht nga njëri – tjetri..."

Koment nga Virgjil Muçi

Një ribotim, përmbledhur e sistemuar, të një punimi shkencor botuar në disa numra të "Buletin për shkencat shoqërore" të vitit 1955, pra gjysmë shekulli më parë. Punimi i Çabejt në thelb shkon përtej atij vështrimi të vëmendshëm e skrupuloz rreth zanafillave të shqipes së shkruar për të mbërritur natyrshëm te monumenti më i madh, i njohur i gjuhës "albanesca" që është "Meshari" i Gjon Buzukut, si pararendësi i madh i shkrimtarëve katolikë të Veriut.

Pra, ky punim shkon e hedh dritë mbi qytetërimin shqiptar në zgrip të ekzistencës së vet, pas pushtimit osman afro një shekullor që po zhbin nga faqja e dheut jo vetëm kulturën materiale të homo albanicus, por edhe atë shpirtërore, si shprehje të përkatësisë së padyshimtë në qytetërimin europian.

Nga ky këndvështrim, libri, ashtu si e gjithë vepra e Çabejt, është një përgjigje elokuente ndaj atyre diskutimeve shterpë që tirren edhe sot e gjithë ditën mbi identitetin (e shqiptarëve), duke argumentuar shkencërisht e pa kurrfarë ambiguiteti përkatësinë perëndimore qysh në zanafillë. Edhe nga ky aspekt, por jo doemos vetëm nga ky, teksti i Çabejt ruan një freski të mahnitshme dhe mbart në vetvete tharmin e atyre veprave që s'vjetërohen kurrë.

Mbi autorin

Me veprën e tij që u shtri në gjashtë dhjetëvjetësha e në një sërë lëmenjsh të studimeve shqiptare që nga letërsia e folklori deri te studimet etimologjike, Eqrem Çabej (1908 – 1980) shenjoi pashlyeshëm shekullin XX të kulturës shqiptare. Ai është i pari albanolog shqiptar i përmasës ndërkombëtare, i cili e zhvendosi epiqendrën e studimeve albanologjike brenda trojeve shqiptare.

Kushdo që i qaset veprës së Çabejt, qoftë nga pozitat e gjuhëtarit, etnologut, historianit, shkrimtarit, sociologut, filozofit apo edhe të fetarit, vëren pa vështirësi se ai qëndron vijimisht në pikën ku kryqëzohet segmenti i mendimit europian me atë shqiptar. Ai është pjesë e secilit segment dhe njëkohshëm gjymtyrë ndërlidhëse mes tyre. Këtë pozicion të privilegjuar në hapësirë atij ia shuguroi trashëgimia e pazakontë e veprës që la.