Kur bota jonë u bë e krishterë, Paul Veyne

Titulli: Kur bota jonë u bë e krishterë
Origjinali: Quand notre monde est devenu chrétien
Gjinia: Histori
Autori: Paul Veyne
Shtëpia botuese: Toena
Viti: 2016
Fq. 336
Pesha: 0.351 kg.
ISBN: 978-9928-205-33-3

Mbi librin

Libri "Kur bota jonë u bë e krishterë" është shkruar nga një prej historianëve kryesorë të Francës, Paul Veyne, i cili merret me një pyetje e madhe: Si ishte e mundur që krishterimi, si "kryevepra e shpikjes fetare", arriti që në mes të viteve 300 dhe 400 pas Krishtit, të vendosë veten mbi gjithë botën perëndimore?

Në rrugën e tij prej eruditi të paimitueshëm, Paul Veyne sugjeron tri shpjegime të mundshme:

• A ishte kjo për shkak se një perandor romak, Konstandini, i cili ishte mjeshtër i botës perëndimore në atë kohë, u bë një i konvertuar në të krishterë të sinqertë dhe të vendosur, për të shpëtuar krishterimin në të gjithë botën?

• Apo ishte kjo për shkak se, si një perandor i madh, Konstandini kishte nevojë për një fe të madhe, dhe në krahasim me atë të perëndive pagane, krishterimi, pavarësisht se ishte një sekt minoritar, ishte një fe avangarde, ndryshe nga çdo gjë më parë?

• Apo ishte kjo për shkak se Konstandini ishte i kufizuar për të ndihmuar të krishterët të ngrenë Kishën e tyre, një rrjet të peshkopatave që mbulonte gjithë Perandorinë Romake, dhe se gradualisht dhe me pak rezistencë të hapur masat pagane do ta përqafonin krishterimin si fe të tyre?

Në rrjedhën e vendosur në mes të këtyre shpjegimeve, Paul Veyne hedh dritë të re në një nga transformimet më të thella të formuara në botën moderne – krishtërimi i Perëndimit. Ky libër, një bestseller në Francë, do të apelojë për një lexues të gjerë të interesuar në histori, fe dhe krijimin e botës moderne.

Fragmente nga libri

Po kush ishte Konstandin? Cili ishte roli i tij në fenë e krishterë? Ai ishte një pushtetar me imagjinatë të ndezur dhe, madje, megaloman, dhe në të njëjtën kohë një njeri i veprimit, po aq i kujdesshëm sa edhe energjik; në këtë mënyrë, ai përmbushi qëllimet e tij: froni romak u bë i krishterë dhe Kisha u transformua në një fuqi.

Pa Konstandinin, krishterimi do të kishte mbetur një sekt pararojë. Roli i Konstandinit në histori nuk ishte që t'i jepte fund persekutimeve (këto kishin marrë fund tashmë prej dy vjetësh dhe ndërkohë krishterimi ishte njohur si i ligjshëm dhe i barabartë me paganizmin), por që ta shndërronte fenë e krishterë, që ishte bërë feja e tij personale, në një fe të favorizuar në të gjitha mënyrat, në ndryshim nga paganizmi.

****

Besimi i Konstandinit është disi i pagdhendur, por i sinqertë, dhe një gjë e dëshmon: ai nuk kishte nevojë për Kishën në pushtimet e tij dhe, madje, do të kishte mundur ta ribashkonte Perandorinë pa u bërë i krishterë. Pra, pa qenë krejt i larë nga interesat, Konstandini mund të merret, megjithatë, për idealist, pasi interesat i tij nuk e detyronin të bënte atë që bëri.

Fati i tij ishte që nuk u gjend kurrë përballë nevojës që të zgjidhte midis besimit dhe pushtetit.
Por, a është rrekur, të paktën, të bashkonte fronin dhe altarin? Jo, politika dhe feja janë dy, politika është arti për të arritur qëllimin që i ke vënë vetes, për shembull një qëllim katërçipërisht fetar.

Konstandini nuk e vuri altarin në shërbim të fronit, por fronin në shërbim të altarit. Ai i konsideronte çështjet dhe përparimin e Kishës si një mision thelbësor të Shtetit: këtu qëndron risia, me krishterimin fillon integrimi sistematik i së shenjtës në sferën e politikës dhe të pushtetit, ku "mentaliteti primitiv" vetëm sa i zbukuronte me një shtresë të hollë besëtytnish.

Është pretenduar herë pas here se Konstandini s'bënte gjë tjetër veçse vazhdonte politikën fetare të paraardhësve të tij paganë: se ndiente përgjegjësi për ruajtjen e marrëdhënieve të mira midis Perandorisë dhe hyjnisë (pax deorum, paqe me Qiellin); se ajo që e motivonte në marrëdhëniet e tij me Kishën ishte qëllimi që t'i shtynte njerëzit të adhuronin Perëndinë e vërtetë, "për të mos ndjellë zemërimin e saj mbi njerëzimin dhe mbi vetë perandorin, të cilit Perëndia i kishte besuar qeverisjen e çështjeve tokësore", siç i shkruan në vitin 314 guvernatorit të Afrikës.

Pa dyshim, por duhet saktësuar diçka. Së pari, ideja se zemërimi i Zotit (dhe ai i zotave) nuk bie mbi shoqëritë e devotshme përbën një imperativ normaliteti: një shoqëri e shëndetshme është një shoqëri me fe.

Paganët nuk i persekutonin të krishterët si rebelë ndaj perandorit dhe zotave të tij, por si jonormalë nga pikëpamja fetare, dhe më vonë Konstandini do të gjykojë se detyra e sovranit nuk është ngushtësisht politike, por nënkuptonte kujdesin për shpëtimin e popullit të tij dhe, madje, të gjithë njerëzimit.

Përveç kësaj, midis marrëdhënies së një perandori pagan me zotat e tij dhe asaj të Konstandinit me Perëndinë e tij, dallimi është i madh: feja pagane ishte vetëm një pjesë e jetës, më e rëndësishmja ndoshta, por që prapëseprapë nuk mbulonte gjithçka, ndërkohë që feja e Krishtit sundonte të gjitha aspektet e jetës.

Koment mbi librin

Paul Veyne është një shkrimtar i jashtëzakonshëm. Ai ka një mënyrë të paimitueshme dhe të bukur për të lidhur dialogun me tekstet klasike dhe me lexuesit e sotëm, t'i marrë këta të fundit si dëshmitarë duke iu ofruar, përmes analogjive të qarta dhe të guximshme, një libër pasionant që ekzaminon çdo anë të kësaj aventure të jashtëzakonshme njerëzore, fetare dhe politike."

Paul Veyne është erudit i shquar, specialist i lashtësisë greko-romake si dhe ka qenë, gjithashtu, lektor i vlerësuar në Kolegjin e Francës. Veyne njihet për shkrimet origjinale, të vyera për nga kultura e thellë dhe nga interpretimet e guximshme.

Ndër të tjera, është autor i librit tejet të veçantë "Si shkruhet historia?", ku vetë Veyne-i, në gjurmët e Michel Foucault-së, me të cilin ishte mik dhe bashkëpunëtor, ka revolucionarizuar leximin e së kaluarës.

Telerama