Fjala dhe koburja, Joseph Roth

Titulli: Fjala dhe koburja, udhëtim nëpër Shqipëri 1927
Gjinia: Kujtime
Autori: Joseph Roth
Shqipëroi: Lindita Arapi – Boltz
Shtëpia botuese: Ideart
Viti: 2005
Fq. 88
Pesha: 0.099 kg.
ISBN: 978-99943-741-9-2

Fragment nga libri

Diplomatët kanë misionin të tregojnë se punojnë për interesat e vendeve të tyre. Por në të vërtetë, i shohin gjërat nga sipër si mizat mbi mbulesën e djathit, gumëzhijnë në automobilat e shtetit andej – këndej, vizitojnë njëri – tjetrin, përgjojnë njëri – tjetrin, konsultohen, e bëjnë mizën elefant, e kodojnë dhe e nisin me telegram në vendlindje.

Pastaj, çfarë ndodh?... E morët vesh që majori X, adjutanti i motrës së presidentit, ia ndaloi një nëpunësi të ri shqiptar të vallëzonte me princeshën. Megjithatë, nëpunësi i ri vallëzoi! Dhe përfundoi në arrest. Tre ditë plot qëndroi në burgun e Tiranës.

Barbarizëm! Ankohen perënditë. Harrojnë që në Bavari ndenjën në burg shkrimtarë me vite, madje pa i këshilluar ndonjë adjutant. Në Amerikë bojkotohet Çaplini pasi ka puthur gruan e tij jo vetëm në buzë. Në Francë jetonte dikur një i ashtuquajtur Drejfus. Në Itali pinë në gjendje të mirë shëndetësore vaj ricini.

Po pse bëjnë kaq shumë zhurmë për ndodhitë në Shqipëri, epo ky në fund të fundit, vend barbarësh është...! Nëpër Shqipëri pashë qytete të mbuluar nga një zi fisnike, trishtim të thellë dhe të thjeshtë. Banorët e Tiranës duan lulet dhe muzikën. Burrat këtu i sheh me trëndafila në gojë, që duket se i përdorin si ilik. Tirana, po t'i heqësh talentin e tepruar muzikor, është qytet i qetë.

Sikur rastësisht muzikantët të harrojnë t'u bien instrumenteve, mund të dëgjosh këngën e gjelit, çekanin e kovaçit nga pazari apo thirrjet e vazhdueshme nga minaret. Elbasani me rrugët gjarpëruese dhe me pazarin gungaç, të kujton një guaskë të stërmadhe kërmilli, e thurur për trill.

Vizitova edhe Krujën. Primitive, idilike. Të kujton Besëlidhjen e Vjetër të Moisiut, historinë biblike ku tregohet se si Rebeka shkon te burimi. Kur mbërrin në qytetet pjesërisht të evropianizuar si Shkodra, Vlora, Korça, pra në qytete me jaka të ngrira, kravata, kartolina, brisqe rroje, dhëmbë floriri, makina Ford dhe avokatë, beson akoma më pak në mundësinë e një fqinjësie të ngushtë mes gjysmëcivilizimit dhe eposit të heronjve.

E megjithëkëtë, vëllai i berberit ku shkoj unë, është kapobanda më i suksesshëm. Kur vjen në qytet, ai shkon të rruhet njëherë, pi pastaj kafenë e ditës dhe flet si unë. Në fund të fundit, njerëz jemi ne të gjithë!