Hylli i Drites, numri 2, 2007

Ernest Koliqi vjen në këtë botim gërmë për gërmë siç ishte në botimet e para të tregimeve të tij, të viteve 1929 (Tregtar Flamujsh) dhe 1935 (Hija e Maleve). Botimi sjell Koliqin me gjuhën e tij origjinale në gegnisht.

Shkrimet publicistike dhe esetë e At Zef Pllumit janë përmbledhur në këtë libër, përfshirë dëshminë e tij mbi vizitat më të hershme të Nënës Terezë në Shqipëri dhe marrëdhënieve të saj me regjimin komunist.

Një prift italian mbërrin si misionar në Shqipërinë e shekullit të tetëmbëdhjetë për t’u bërë një kronikë historike e familjes së Bushatllinjve dhe jetës së përditshme të shqiptarëve të kësaj kohe.

Poema nis me përleshjet kufitare midis fiseve të Hotit e të Grudës dhe fqinjëve po aq të rreptë malezezë më 1858. Thelbi i veprës janë këngët 6-25 që u kushtohen ngjarjeve të viteve 1878-1880, që lidhen me Kongresin e Berlinit, i cili i dha toka kufitare shqiptare Malit të Zi dhe çoi në krijimin e Lidhjes së Prizrenit për të mbrojtur interesat e kombit.

Te antologjia e vdekjes do gjeni një preambul mbi vdekjen në pikpamje filozofike; një shqyrtim të shkurtër antropologjik mbi vdekjen në kulturën shqiptare; mbi varrezat si “qyteti ideal”, duke marrë si shembull “Varrezat e Ermajit” në Shkodër, si dëshmi e gjallë e qytetërimit përëndimor.

I fundmi i françeskanëve të mëdhenj, At Zef Pllumi, jep në këtë libër të dhëna biografike dhe kujtime nga plejada e priftërinjve që i dhanë jetë kulturës kombëtare, nga Gjergj Fishta te Shtjefën K. Gjeçovi, nga Justin Rrota te Donat Kurti. Ai rrëfen gjithashtu edhe historinë e gërmimeve për gjetjen e varrit të Gjergj Fishtës, shkatërruar nga komunistët...

Poezia, dashuria dhe çmenduria futen njëkohësisht në jetën e poetes Alda Merini, një stuhi që e përmbysi, në adoleshencë, deri kur ajo arrin të fitojë mbi të, me forcën e fjalës. Ndërkohë që tregon për vitet e kaluara në spitalin psikiatrik, ajo padit përvojën më të dhimbshme: urdhrin që i jep mjeku që të mos dashurohet.

Në këtë libër flitet për disa ngjarje të periudhës së Skënderbeut, më saktësisht të periudhës 1451-1456 tema kryesore është dashuria e Kalorësit të bukur me Mira Mireshin dhe luftërat e shqiptarëve me turqit. Personazhet kryesore : Mark Spani i njohur si "Kaloresi i Bukur". Mira Mireshi vajza e cila e donte Mark Spanin. Princesha Zanfina e cila mundohet...

Ernest Koliqi (1903 - 1975) është poet, prozator, dramatist, studjues letrar e përkthyes letrar. Këtë veprimtari e krijimtari letrare e ushtroi gjatë gjithë jetës. Lindi në Shkodër, ku edhe i ndoqi mësimet e para në Kolegjin Ksaverian të Jezuitëve.

Është cilësuar si Anderseni apo De Amiçisi shqiptar. Nga regjimi komunist u dënua me vdekje, dënim që iu kthye në burgim të përjetshëm. Vuajti 17 vjet heqje lirie. Kur u lirua jetoi në varfëri të plotë.

Të botuara veçmas ose në organe si revista "Hylli i Dritës", gazeta "55" etj., të pesë "veprat" e kësaj përmbledhjeje të re, - Historia kurrë e shkrueme, Franceskanët e mëdhaj, Ut heri dicebamus, Frati i pashallarëve Bushatli dhe Njerz fisnikë, - vijnë tani jo thjesht të puqura në këtë botim.