Tokat e çliruara shqipëtare: Çamëria, Donato Martuci

Titulli: Tokat e çliruara shqipëtare: Çamëria

Gjinia: Histori

Autori: Donato Martuci

Shqipëroi: Anila Omari

Shtëpia botuese: Iceberg

Viti: 2013

Fq. 239

Pesha: 0.345 kg

ISBN: 978-992841406-9

Mbi librin

Shekulli i njëzet ishte fatal për kombin shqiptar, sepse me themelimin e shtetit të vogël shqiptar (1912), nga trungu i tij iu ndanë shumica e trojeve dhe e popullit: Kosova, Çamëria e vise tjera nën pushtimin e Serbisë, Greqisë e Malit Zi. Shqiptarët kurrë nuk u pajtuan me këto pushtime, veçse në kushte e rrethana të ndryshme luftuan në mënyra, me metoda e mjete të ndryshme për çlirimin dhe bashkimin kombëtar. Aspiratat dhe lufta e pandërprerë për çlirimin dhe bashkimin kombëtar nuk dhanë rezultatin e dëshiruar, për shkak se shqiptarët nuk kishin një fuqi botërore për t’i përkrahur e ndihmuar në realizimin e qëllimit.

 Shpallja e pavarësisë së Shqipërisë (1912), e sidomos Konferenca e Ambasadorëve në Londër (1913/14), pastaj Konferencat e Paqes në Paris (1919/20 e 1946) nuk i morën parasysh aspiratat dhe të drejtën tonë kombëtare, pasiqë shumica e trojeve dhe e popullsisë shqiptare mbetën jashtë kufijve të shtetit të shpallur, të ndarë në disa shtete të Ballkanit, armike të përbetuara të popullit shqiptar. Mbijetesa e shqiptarëve të ndarë në disa shtete, është një histori e dhembshme, përplot krime e gjenocid. Në çdo ndryshim të rrethanave historike ndërkombëtare (Lufta e I dhe II Botërore), shqiptarët u orvatën të arrijnë çlirimin e bashkimin kombëtar, por diplomacia ndërkombëtare i tradhtoi interesat dhe të drejtën legjitime të shqiptarëve për të jetuar të lirë e të bashkuar në një shtet.

Bashkimi i Kosovës dhe Çamërisë nën pushtimin fashist, ishte një iluzion Pushtimi i Shqipërisë nga Italia fashiste (7 prill 1939), dhe bashkimi i Kosovës e Çamërisë me shtetin amë (të pushtuar!), ishte një storie e shkurtër historike e iluzionit për arritjen e qëllimit madhor të bashkimit kombëtar. Në të vërtetë, Shqipëria ishte viktima e parë e fashizmit italian në Evropë, dhe fuqitë e mëdha nuk e lëvizën bishtin për mbrojtjen e Shqipërisë, ndonëse Italia kishte shkelur parimet e Konferencës së Paqes e të Lidhjes së Kombeve. Shqipëria u pushtua pa ndonjë rezistencë të madhe, me përjashtim që Abaz Kupi me xhandarmeri dhe Mujo Ulqinaku me ushtrinë e marinës, i bllokuan për një kohë dy divizione italiane në Durrës, derisa mbreti Zog iku në Greqi.

 Forcat patriotike e përparimtare nuk u pajtuan me pushtimin, organizuan demonstrata (në Shkodër, Korçë, e gjetkë), pati protesta, rezistencë pasive, sulme e akte sabotazhi, që dëshmuan se shqiptarët të parët e kundërshtuan fashizmin. Bile, në Tiranë u bë një atentat i pasuksesshëm mbi mbretin Victore Emanuele (maj 1941). Këtë pushtim Italia e trumbetoi si bashkim të Shqipërisë me Italinë, ndërsa në tetor 1940, e sulmoi Greqinë nga territori i Shqipërisë, por ai sulm pësoi humbje. Në ushtrinë italiane kishte edhe shumë shqiptarë (disa të dhëna flasin për 20.000 sish), por sipas një raporti gjerman (dhjetor 1941), shumë ushtarë shqiptarë kaluan në anën e grekëve. Para pushtimit të Greqisë nga Italia, qeveria greke e diktatorit Metaxa i mblodhi 5000 meshkuj çamër, i dërgoi në ishujt e Egjeut, prej të cilëve 350 veta i masakroi, ndërsa 400 tjerë vdiqën nga torturat dhe uria. Dymijë rekrutë çamër që ndodheshin në ushtrinë greke (1939/40), nuk iu dhanë armë, por i detyruan të punojnë për hapje të rrugëve, sikur të ishin rob lufte! 

Nga dëshmitë, deklaratat dhe dokumentet e proceduara në procesin e Nynbergut (gusht 1945), shihet se Gjermania nuk parapëlqente as pushtimin e Shqipërisë as të Greqisë, sepse nuk ishte e interesuar të shpërndaj forcat e luftës në Ballkan përderisa këto shtete qëndronin neutrale, dhe derisa ishte orientuar në luftë me Bashkimin Sovjetik. Bile, Qeveria e Mbretërisë serbo-kroato-sllovene, në mars 1941 në Vjenë lidhi traktat/pakt për t’iu bashkuar boshtit fashist: Gjermani-Itali-Japoni, mirëpo në Beograd u bë grushtshtet dhe u prish pakti, prandaj Gjermania përnjëherësh sulmoi dhe pushtoi Jugosllavinë dhe Greqinë, në prill 1941; pasi që edhe Musolini i kishte kërkuar ndihmë Gjermanisë për ta pushtuar Greqinë. Pas pushtimit të Jugosllavisë e Greqisë, në Vjenë u bë ndarja territoriale-administrative midis shteteve pushtuese. Italisë iu dhanë shumica e territoreve të banuara me shqiptarë, të cilat kishin qenë nën pushtimin e Jugosllavisë, Malit Zi e Greqisë; Kosova, Çamëria, e pjesë tjera, u inkorporuan në shtetin e Shqipërisë, që shtrihej në 42.469 km/katrore, por që ishte i pushtuar dhe konsiderohej pjesë e Perandorisë së Italisë, me njëfarë statusi shtetëror të kufizuar e një qeverie kuislinge. 

Pas kapitullimit të Italisë (shtator 1943), organizohet Komiteti Nacional Shqiptar, kryesuar nga Xhafer Deva, shpallet pavarësia e Shqipërisë “së bashkuar”, bëhen zgjedhjet, formohet parlamenti dhe qeveria (kryeministër Rexhep Mitrovica, e ministër i brendshëm Xhafer Deva). Por, pas kapitullimit të Italisë në Çamëri nuk ndihej era e çlirimit, ndërsa prej fillimit të vitit 1944, Kosova u bë arenë betejash e luftërash të përgjakshme midis grupeve të ndryshme: forcat kombëtare shqiptare kundër forcave çetnike-serbe, forcave të përziera partizane-jugosllave dhe atyre bullgare. Studimet (librat) e fashizmit për “Tokat e çliruara shqiptare”: Kosova (I), Çamëria (II) Pasi Itali pushtoi Shqipërinë, pranë Akademisë Mbretërore të Italisë u themelua Qendra e Studimeve për Shqipërinë. Qendra angazhoi studiuesit më të njohur të çështjeve shqiptare, si nga radhët e studiuesve italianë, poashtu edhe studiues shqiptarë, në mesin e të cilëve ishin edhe Ernest Koliqi, Gjergj Fishta, Eqrem Çabej, etj. Në ftesën që u ishte dërguar studiuesve thuhej: “Për të festuar denjësisht fitoren e armëve tona që vendosi kthimin e shqiptarëve të shkëputur nga Atdheu mëmë, Kryesia e Qendrës së studimeve për Shqipërinë ka qëllim të botojë në dy vëllime, kushtuar Çamërisë, përkatësisht Kosovës, punime të studiuesve më autoritativë për problemet albanologjike. Secila nga dy pjesët do të përmbledhë studime historike, letrare, gjuhësore, etnografike, shkencore...”. Pas grumbullimit dhe redaktimit të materialeve, Këshilli i Qendrës (më 21 mars 1942) u njoftua se “përkundër vështirësive në mbledhjen e materialeve, falë aftësisë dhe përkushtimit të studiuesve, të dy vëllimet janë gati, dhe se do të mirëpriten në botën kulturore italiane dhe shqiptare.