Parqet kombëtare të Shqipërisë

Aso kohe edhe vetë teatri është një formë e komunikimit demokratik, është një tribunë artistike, përmes së cilës idetë progresiste shtrohen në tryezë për të gjithë. Dhe jemi në vitin 1909, kur ende nuk ka filluar kryengritja e përgjithshme antiosmane (1910-1912), si rezultat i të cilës erdhi Pavarësia e Shqipërisë.

Idromeno ishte piktor realist, për shkak të temave dhe personazheve, që ai zgjodhi nga realiteti i Shkodrës së asaj kohe, për t’i pasqyruar në tablotë e tij, pa i zbukuruar, pa u shtuar elemente simbolikë, mbinatyrorë, apo ekzotikë.

Në atë masë që beteja për romantizmin i kundërvihet krijimtarisë rutinë, kërkesa për një formë të re, për tëshprehur një ndjeshmëri të re, e vë Bodëlerin pa hezitim në rangun e novatorëve.

Vazari i shihte fillesat e shekullit XIII dhe XIV, të përfaqësuara nga Çimabue dhe Xhioto, si fëmijërinë e artit, e pasuar nga një energji rinore, e cila do të merrte trajtë në vepra të atilla si ato të Donatelos, Bruneleskit, Gibertit dhe Mazaçios, dhe më pas në periudhën e pjekurisë së përsosmërisë, e sunduar nga figurat titaneske të Leonardos, Rafaelos...

Ka shumë monumente të kultit të krishterë, si të periudhës Bizantine, ashtu edhe pas Bizantine, të shpërndara nëpër Shqipëri, të cilat sot ende nuk mbulohen me studime kryesisht mbi pikturën e kavaletit apo dhe të afreskut.

Ky studim ka patur si sfidë të tij zgjerimin e kufijve të evidentimit e vënies në mbrojtje të një sërë ndërtimesh, që i përkasin fillimit të shek. XX - të, për të cilat shumë pak është folur e aq më pak vlerësuar e mbrojtur këto vepra.

Në tërësinë e tyre, kapitujt e Statuteve na paraqesin një jetë qytetare e cila nuk kishte asnjë ndryshim nga ajo që zhvillohej në shumë vende të tjera të ngjashme në Europën mesjetare. Në fakt është fjala për një dokument që na lejon ta vendosim historinë e një pjese të Shqipërisë në kontekstin më të gjerë të historisë të Mesjetës italiane dhe europiane.

Ky botim vjen për arkitekturën dhe njeriun, për revolucionet e një shekulli, për arkitektë dhe kryevepra, për Gropius – in, Corbusier – në, Wright – in e të tjerë emra që shkruan historinë e arkitekturës, për Zaha Hadid – in dhe shansin e humbur të shqiptarëve për të pasur një vepër zahadiane në Tiranë...