Fragment nga libri Katër librat, Yan Lianke

NJË MIT I RI I SIZIFIT

Ndëshkimi që Zoti i dha Sizifit ishte si dekret i parajsës që viti të ndahej në katër stinë. Koha shkonte përpara ditë pas dite. Por kishte dhe një teori e cila thoshte që koha nuk shkonte përpara, por përkundrazi, shkonte pas, dhe se mbërritja e të nesërmes dhe e ditës tjetër pas saj arrihej thjesht nga shpalosjet e përparimit përgjatë një programi të paracaktuar, si ata librat e fëmijëve që lexohen së prapthi, duke nisur nga faqja e fundit dhe gradualisht duke mbërritur te faqja e parë. Në këtë mënyrë, vetë e ardhmja jonë qëndron si kujtim i parathënë ndërsa vetë e shkuara ekziston si një parashikim i mjegullt. Në këtë gjendje të kohës së përmbysur, ndëshkimi i Sizifit bëhet një gjendje e zakonshme, deri në pikën që ai nuk e konsideron më si ndëshkim të Zotit për shkeljet e tij. Ndaj ne përballemi me fatin e Sizifit për të shtyrë gurin drejt majës ditë pas dite, vetëm që të na bjerë poshtë në anën tjetër çdo darkë kur ai nis të pushojë. Mëngjesin tjetër, duke rënkuar dhe i mbuluar në djersë, ai do të nisë përsëri të shtyjë gurin drejt majës së malit.

Ne e quajmë Sizifin si hero – si dikush që mund të pranojë absurditetin, mundin dhe ndëshkimin – dhe jemi thellësisht të lëkundur nga tragjedia e tij. Duke përqafuar Sizifin, njerëzimit i është dhënë një çelës me të cilin mund të copëtohet realiteti ekzistues dhe të krijohet një i ri. Ajo çfarë askush nuk kupton, është se kjo pamje pasqyron keqkuptimin tonë të gjendjes së Sizifit. Me kohën, Sizifi gradualisht mësohet me atë që ne e shohim si ndëshkim, të cilin fillimisht e konsideronte si zhgënjim dhe shqetësim, por që në fund arriti ta pranojë. Procesi i familjarizimit bëhet arma e tij dhe e lejon t’i rezistojë lëvizjes së kohës përpara. Në mëngjes ai do të nisë të shtyjë gurin drejt majës së malit, dhe në mbrëmje do ta shohë tek rrokulliset poshtë në anën tjetër. Mëngjesin tjetër do të nisë përsëri nga e para. Sizifi tashmë kishte arritur ta merrte këtë përsëritje të përjetshme si një kërkesë apo përgjegjësi, dhe nëse do i jepej mundësia të arratisej burgut-shtëpi krijuar prej përsëritjes së pafundme, Sizifit do t’i dukej jeta krejt e pakuptimtë.

 Pavarësisht nëse koha po ecte përpara apo pas, dhe nëse ai po rritej apo po rinohej, Sizifi kurrë nuk pësoi ndryshimin më të vogël dhe, përkundrazi, e gjeti veten në një cikël të përjetshëm mes rraskapitjes dhe rikuperimit. Gjithsesi, një ditë kur guri u rrokullis përposhtë malit, Sizifi e ndoqi si gjithmonë, por ndërsa përgatitej ta ribënte punën përsëri ditën tjetër, ndodhi diçka e re.

U ndesh me një fëmijë.

Fëmija u duk papritur në këtë mal të përsëritjes së përjetshme, duke qëndruar në anë të rrugës dhe duke parë gurin që rrokullisej me Sizifin që e ndiqte pas. Ky fëmijë ishte i zakonshëm, i pafajshëm dhe plot kërshëri për botën. Herën e parë që Sizifi e pa këtë fëmijë, thjesht e pa me bisht të syrit. Ditën tjetër, kur po shtynte gurin drejt majës së malit, fëmija nuk gjendej më buzë rrugës, megjithëse kur e ndoqi gurin përposhtë në mbrëmje, fëmija ishte përsëri aty.

Këtë herë, Sizifi ndaloi dhe i tundi kokën fëmijës duke e pyetur, “Si je?”.

Aty ra një heshtje e pafundme. Kjo ishte hera e parë që ai i pëshpëriti këto fjalë.

Sa herë që Sizifi ndiqte gurin përposhtë, drejt lumit, gjithmonë do ta shihte fëmijën tek qëndronte buzë rrugës dhe do t’i tundte kokën duke i thënë disa fjalë.

Sizifi nisi të dashurohej me këtë fëmijë.

Me kohën, kjo dashuri dhe ky fiksim nisën të lidhen së bashku, duke e lejuar Sizifin të zbulojë një kuptim të ri dhe një ekzistencë të re të ndëshkimit të tij të përjetshëm. Tani, sa herë që shtynte gurin drejt majës së malit vetëm për ta parë të rrokullisej në anën tjetër përpara se të kishte mundësinë të mbushej me frymë, e dinte se, ndërsa ndiqte gurin, do të kishte mundësinë të shihte atë fëmijë të zakonshëm dhe të pafajshëm, i cili ishte plot kureshtje për botën dhe njohjen ndaj saj. Fëmija ishte gjithmonë duke pritur për të në po të njëjtën kohë, në po të njëjtin vend. Sizifi nuk mund t’i harronte sytë e kristaltë të fëmijës. Për aq kohë sa e shtynte atë gur drejt malit çdo mëngjes, do të mund të shihte fëmijën kur të rrokullisej poshtë, dhe po të mos ishte për gurin që shkonte poshtë kodrës, nuk do ta kishte kurrë mundësinë për të parë sytë e kristaltë të fëmijës.

Arsyeja përse Sizifi u dashurua me këtë fëmijë ishte se fëmija kishte fuqinë të injektonte kuptime të reja në gjendjen e tij të pakuptimtë të rrokullisjes së vazhdueshme të gurit sa lart e poshtë malit. Pa atë përsëritje të pafundme, ai nuk do të mund ta kishte parë fëmijën, dhe si pasojë nisi të shihte përpara për detyrën e tij të përditshme të të shtyrit të gurit lart në majë. Ai nuk çmonte vetëm kohën pas lindjes së diellit, por edhe atë pas perëndimit të tij, dhe përpara se të kishte mundësinë t’i fliste fëmijës çdo ditë, nisi të krijojë një ngrohtësi dhe një buzëqeshje të butë.

Zoti i vërejti të gjitha këto.

Zoti nuk mund ta lejonte Sizifin të familjarizohej dhe t’i jepte kuptim ndëshkimit. Ndaj, në vend që ta linte Sizifin të shtynte gurin për në majë, Zoti ndërkohë e bëri Sizifin të niste në të kundërt të malit dhe ta shtynte gurin përposhtë… malit, nga ku guri më pas do të rrokullisej mbrapsht për në krahun tjetër. E çuditshmja ishte se Sizifit do t’i duhej të përdorte të gjithë forcën e tij për ta shtyrë gurin poshtë, por me të arritur në fund të malit do t’i duhej të niste menjëherë nga puna për të shpënë veten e tij sipër.

Kjo ishte ajo që do të quhej një “efekt i çuditshëm i kodrës”.

Në këtë efekt të çuditshëm, Sizifi zbuloi një mënyrë të re ndëshkimi, e cila ishte që ai nuk mund ta shihte më fëmijën. Për Sizifin, dashuria dhe dëshira u bënë një formë e trupit dhe e ndëshkimit shpirtëror. Ai kishte krijuar një krim të ri, i cili nuk ishte vetëm se kishte dashur dhe kishte krijuar ndjenja për fëmijën, por, përpos kësaj, ishte mësuar – madje ishte bërë dhe i varur – me shtyrjen e gurit përposhtë malit. Për aq kohë sa dikush krijon një familjaritet dhe rehati në lidhje me vështirësinë, ndryshimin, mërzinë, absurdin dhe vdekjen që vijnë si rezultat i ndëshkimit të tyre, dënimi në këtë mënyrë e humbet kuptimin e tij. Si përfundim, dënimi pushon së qeni një forcë e jashtme dhe, përkundrazi, mund të shndërrohet nga një formë e pranimit pasiv, në një domethënie të bukur. Kjo është një përshtatje që njerëzimi ka zhvilluar përballë shpresës dhe inercisë. Në krahun tjetër, kjo inerci e pashmangshme ka gjithashtu fuqinë që të bëhet forcë kuptimore e rezistencës në vetvete. Inercia jep rehati, dhe familjariteti përmban forcë.

Në këtë anë të malit, Sizifi ishte një Sizif Perëndimor.

Në anën tjetër të malit, Sizifi ishte një Sizif Lindor.

Çdo ditë Sizifi do të nisej në majë të malit dhe, me djersën që i kullonte rrëke, do të shtynte atë gur të stërmadh nga maja për në fund. Përpara se të kishte mundësinë të shlodhte këmbët, një forcë e çuditshme do e tërhiqte gurin përsëri për në majë. Ditën tjetër, Sizifi do të niste përsëri të shtynte gurin përposhtë malit, por përgjatë natës do të niste të ngjitej përsëri, dhe Sizifi duhet ta ndiqte. Më pas ai do të flinte në majë të malit dhe do të priste të lindte sërish dielli i mëngjesit tjetër, nga ku do të shtynte gurin përposhtë. Ai vazhdoi kështu ditë pas dite, dhe ndërkohë nuk e pa më kurrë fëmijën, vazhdoi detyrën e tij të pafundme të shtyrjes së gurit përposhtë malit. Në fund të çdo dite do ta gjente veten të rraskapitur e të pashpresë. Zoti e shihte nga larg pa thënë asnjë fjalë.

Nga ky ndryshim i dënimit, Sizifi e ndjeu vërtet zemërimin dhe urrejtjen e Zotit. Për një kohë të gjatë e pati të vështirë të mësohej me këtë ndëshkim të ri dhe të përmbysur. Më parë, kur guri rrokullisej poshtë malit, ai mund të vraponte rehat pas tij; tani i duhej të përdorte forcën për ta shtyrë poshtë, për më tepër duhet të sforconte veten edhe për t’u ngjitur në majë. Si përfundim, duhet të mundohej dy herë. Dhe më e rëndësishmja, më përpara, kur ngrinte sytë lart teksa shtynte gurin dhe shihte qiellin e pastër, i dukej sikur po ngjitej për në parajsë, tani që e kishte të pamundur të shihte qiellin gjatë shtyrjes së gurit përposhtë malit, ndiente sikur Zoti, Parajsa dhe Shpirti i Shenjtë po shkonin në drejtim të kundërt. Mishi dhe shpirti i tij vuanin nën këtë ndëshkim të ri dhe ai nuk mund ta kuptonte se përse guri duhej të shtyhej përposhtë malit, apo përse do të rrotullohej vetë për në majë. Zoti i tha, “Duhet t’i shpjegosh shpirtit parimin që qëndron nën këtë kodër e forcë të çuditshme, dhe nëse nuk je në gjendje ta bësh, atëherë do të vazhdosh të bësh të njëjtën gjë gjer në përjetësi”. Sizifi thjesht nuk mund ta kuptonte, por çdo ditë, ndërsa shtynte gurin, niste dhe e mendonte këtë gjë të çuditshme. Megjithatë, ajo që nuk kuptonte ishte se pyetjes nuk mund t’i përgjigjeshe me njohuritë e zakonshme, dhe në fakt kjo ishte pjesa e ndëshkimit të Zotit.

Sizifi mendohej kaq shumë për këtë problem çdo ditë, saqë ndiente se do i shpërthente koka nga mendimet, por ende nuk kishte bërë asnjë përparim. Ndërkohë, nisi të pendohej që e kishte parë atë fëmijë buzë rrugës së malit, nisi të pendohej që ishte dashuruar pas tij. Kur lodhej duke mos arritur të gjente përgjigjen e asaj gjëegjëze ndërkohë që shtynte gurin poshtë malit ditë pas dite, bëhej i paduruar dhe i dëshpëruar. Megjithatë, Sizifi e dinte se nëse do e gjente gjëegjëzën e Zotit, atëherë ai do i jepte një ndëshkim më të rëndë.

Ndaj Sizifi vazhdoi të shtyjë gurin poshtë malit çdo mëngjes dhe e ndiqte për në majë çdo mbrëmje. Ditë pas dite, vit pas viti. Pas një kohe, ai ndaloi së shtrydhuri trurin për gjëegjëzën e Zotit. Ndërkohë, nisi të mësohej me rutinën e re dhe madje u bë edhe më i përkushtuar rreth kryerjes së ndëshkimit të ri, duke mos u ankuar më, madje duke e lejuar ndëshkimin të bëhej pjesë e trupit dhe e shpirtit të tij. Si përfundim i kësaj, pati një zhvendosje në egërsinë, forcën, absurditetin vdekjeprurës, për të mos përmendur rraskapitjen dhe dëshpërimin që vjen nga ky ndëshkim i skëterrshëm. Dhe atëherë, siç pa njëherë e një kohë fëmijën buzë rrugës, një ditë Sizifi po shtynte gurin poshtë dhe ndodhi që të shohë poshtë malit një zonë me pemë, me një fshat të vogël dhe me fëmijë që luanin atypari. Ndërkohë që kryente dënimin e Zotit, ai pa me bisht të syrit një manastir Budist dhe një imazh të adhurueshëm të botës së vdekshme.

Ai ra në dashuri me atë manastir dhe me atë imazh të botës së vdekshme.

Në lodhjen e tij rraskapitëse nuk mendonte më rreth gjëegjëzës që i kishte dhënë Zoti, dhe as që kishte dëshirë për ta zgjidhur. Ndërkohë, ajo ndjenjë e re familjariteti i dha një forcë të re dhe një qëllim. Njëherë, pasi ndaloi të mendonte për atë pyetje, ishte në gjendje të arrinte një ekuilibër të ri, një ndjesi të re të rehatisë dhe të harmonisë. Çdo mbrëmje do të ndiqte gurin e tij për në majë dhe kështu dielli do të lindte mëngjesin tjetër dhe do të niste përsëri ta shtynte gurin përposhtë. Ai do të vazhdonte poshtë e më poshtë malit, derisa t’i dilnin përpara syve pamjet e pemëve, shtëpive, fushave, bashkë me lopët, delet dhe fëmijët që luanin. Ekzistenca e këtij komuniteti e lejonte Sizifin të gjente një kuptim të ri në ndëshkimin e tij, dhe gjithashtu një fuqi të re të përshtatur.

Shumë, shumë, shumë vite më vonë, ai zbuloi se nuk ishte më i interesuar të shtynte gurin lart për në mal, dhe ndërkohë ishte i kënaqur që e shtynte përposhtë. Ndaj, nisi të shqetësohej se Zoti do e vërente se ai nuk po mendohej më për gjëegjëzën e dhënë mbi atë forcën e çuditshme, dhe, përkundrazi, ishte mësuar me këtë dënim të ri dhe arriti ta shndërrojë atë në një parakusht të nevojshëm për vetë ekzistencën. Ai trembej se mos Zoti do e ndryshonte përsëri drejtimin e ndëshkimit, ndoshta duke i kërkuar ta shtyjë atë gur me formë të çrregullt përreth malit, duke u siguruar që të mos lëvizte fija e flokut nga viza që do i vendoste. Nëse do të ndodhte kjo që mendonte, Sizifi ndjeu se thjesht ishte i paaftë të vazhdonte më tej.

Në mënyrë që të shihte fshehtazi atë pikturë të veçantë dhe komunitet çdo ditë, e të mos i linte shkas Zotit të mendonte se kishte gjetur një mënyrë të re për të harmonizuar dhe ekuilibruar dënimin, sa herë që shtynte gurin poshtë malit, tregohej i kujdesshëm për të mos dhënë shkak se po shihte drejt fshati, e ndërkohë do të vazhdonte sikur po mendonte ende për fuqinë a asaj force kureshtare.

Në fund, Zoti e zbuloi sekretin e tij dhe Sizifi vazhdoi pafundësisht të shtynte gurin përposhtë malit, ditë pas dite.

© Të drejtat e autorit janë të rezervuara.Ky fragment botohet me lejen e botuesit, Arka e Noes. Ripublikimi nuk lejohet pa lejen paraprake të mbajtësit të të drejtës së autorit.