Byllis, Histoire et Monuments, Neritan Ceka, Skender Mucaj

Nëpërmjet krahasimeve të shumta dhe shfrytëzimit të burimeve historike përcaktohet vendi që zënë fortifikimet në Shqipëri në kuadrin e perandorive të mëdha, si dhe marrëdhëniet e ndikimet reciproke në rrethana dhe faza të caktuara historike. 

Do të nisim një udhëtim nëpër kështjellat e lashta iliro-shqiptar dhe do të njihemi me ngjarje nga të tëra periudhat historike. Kështjellat tona janë të shumta, e gjenden në të katër anët e vendit. Por ç’janë kështjellat? Si ndërtoheshin?

Ndër monumentet e trashëgimisë kulturore të vendit tonë, monumentet e periudhës gati mijëvjeçare bizantine zënë një vend mjaft të rëndësishëm. Nga kjo kohë ruhen mjaft fortifikime e qendra qytetare si dhe një numër jo i vogël kishash, të cilat, si dëshmi materiale, me vlerat që kanë, hedhin dritë për një periudhë të gjatë historike të shqiptarëve dhe...

Shqipëria e pushtuar nga vorbulla dyndëse centrifugale e popullatës së trojeve të veta... do të duhet shumë kohë që substanca sunduese njerëzore e saj të shohë dritën e diturisë për të zbuluar dashurinë mbi pasurinë e trashëgimisë kulturore të vet... 

Butrinti (Buthrotum i lashtë), i cili gjendej në bregun epirot në pjesën e ngushtë të ngushticës së Korfuzit, gëzonte një pozicion të shkëlqyer buzë detit dhe liqenit të mbrojtur të Butrintit. Ky pozicion dhe mundësia natyrore për të patur një port të qetë bënë që Butrinti të kthehej në një nga stacionet kryesore të rrugës që lidhte Italinë dhe Sicilinë...

"Muret rrethuese të Butrintit në mesjetë shek. VIII - XV" nga Gjerak Karaiskaj."Elemente të rinj në Kalanë e Durrësit të shek. V – VI të erës sonë" nga Fatos Tartari."Arkitektura pasbizantine në Shqipëri (kishat me strukturë në formë kryqi me kupolë)" nga Aleksandër Meksi, Pirro Thomo."Ujësjellësi i vjetër i Kalasë së Gjirokastrës" nga Valter Shtylla.

Ky vëllim shoqërohet me bibliografinë, ku paraqitet literatura e shfrytëzuar. Në të paraqiten ë gjitha monumentet, përfshirë dhe ato që janë zbuluar e studiuar në këto vitet e fundit, që japin në këtë mënyrë më të plotë arkitekturën e kishave të Shqipërisë në shekuj.

Gjurmë të trashëgimisë ilire në toponiminë e sotme të vendit tonë, Hasan Ceka.Arkitektura dhe restaurimi i kishës së Perondisë, Aleksandër Meksi.Kalaja e Vlorës, Apollon Braçe.Kështjella e Bashtovës, Gjerak Karaiskaj.Të dhëna mbi kasollet fshatare në vendin tonë dhe gjurmët e tyre në lashtësi, Koço Zheku.